ulica Piotrkowska 67
ulica Piotrkowska 67 nr hip. 776
do 1850 r. nr 126
Na mocy Protokołu Deklaracyjnego, spisanego we wrześniu 1829 r., plac nr 126 przy ulicy Piotrkowskiej (dz. Piotrkowska 67) objął tkacz przybyły z Czech, Antoni Reinhold.
Nowy właściciel zobowiązał się do utrzymywania w ciągłym ruchu fabryki płucienniczo bawełnianej, składającej się z 2 warsztatów, przy której 2 czeladzi użytych będzie, oraz do wystawienia domu drewnianego pod gontami.
Dokument z 1846 r. wymienia jako właściciela nieruchomości Gabriela May, zaś dokument z 1862 r., Augusta Guse.
Pod koniec lat 60-tych nieruchomość należała do starszego brata Augusta, Marcina Guse.
1875-76 - "O wykupie czynszów przez Marcina Guse z placu nr 126/776 w mieście Łodzi". [zobacz]
Wkrótce po wykupieniu gruntu działki nieruchomość przeszła w ręce Juliusza Kunitzera, który błyskawicznie sprzedał ją Wilhelmowi Kern.
Najbardziej znana historia posesji przy Piotrkowskiej 67, to dzieje hotelu, a w szczególności teatru „Victoria”, ale cofnijmy się na chwilę do czasów "przedvictoriańskich".
Tkacz, później majster tkacki Marcin Guse, urodzony w 1818 r. w Wielkim Księstwie Poznańskim, ożenił się w Łodzi, w 1839 r., z Anną Rozyną Beutler (akt 64). Z tego związku, w 1844 r., przyszła na świat córka, Krystyna Paulina (akt 23), która wyszła za mąż za Karola Eiserta (ślub 1864 r. akt 56).
Anna Rozyna zmarła młodo, a Marcin ożenił się po raz drugi, w 1853 r., z Karoliną Dorotą Erhardt (akt 104). Z tego związku, w 1864 r., przyszedł na świat syn, Robert Guse (metrykalnie Karol Robert, akt 488), który poślubił Emmę Schweigert (ślub 1897 akt 168), córkę Ludwika Schweigerta.
W połowie lat 60-tych XIX w., kiedy po przeciwnej stronie Piotrkowskiej wyrosły murowane obiekty fabryki Edwarda Hentschela, właściciel drewnianych zabudowań przy Piotrkowskiej 67, Marcin Guse, próbował swych sił, z dobrym skutkiem, w rodzącym się łódzkim przemyśle. Należy przypuszczać, że jak wielu mu podobnych, chociażby Ignacy Vogel, Wilhelm Kern, Juliusz Heinzel czy Fryderyk Eisenbraun, tak i on korzystał głównie z pracy nakładczej.
Marcin Guse, który zmarł w 1884 r. (akt 569), nie zbudował okazałej fabryki, ale na pewno zapewnił dobry start swoim dzieciom. Posesja przy Piotrkowskiej 67 została wprawdzie sprzedana jeszcze za życia pryncypała, ale nie była ona jedyna. Do Marcina należały również nieruchomości, wśród nich:
- przy Piotrkowskiej 64,
- przy Wólczańskiej 789 (dz. Wólczańska 27-29) - zobacz poniżej,
- przy Wólczańskiej 832 (dz. Wólczańska 117-119).
Zobacz przedstawicieli rodziny Guse na Piotrkowska Tree.
Wracamy do "Victorii".
Na posesji kupionej od Juliusza Kunitzera za 12 tys. rubli, Wilhelm Kern wybudował w 1876 r. dwupiętrowy hotel „Victoria”, z ok. 30 pokojami gościnnymi i restauracją. Na parterze hotelu, od frontu Piotrkowskiej, mieściły się trzy sklepy.
Hotel dzierżawił najpierw Ludwik Chruścicki, później Emil Freudenberg.
W 1877 r., z inicjatywy Józefa Texla, w tyle posesji Kern wystawił jednopiętrowy teatr o tej samej nazwie, funkcjonujący jako "teatr Kerna".
Na początku 1879 r. Kern sprzedał posesję, wraz z hotelem i teatrem , Józefowi Texlowi i Ludwikowi Stumpfowi, za kwotę 85 tys. rubli. Co ciekawe, Kern zapisał w kontrakcie sprzedaży bezpłatne korzystanie z połowy loży teatralnej, którą przegrodził na własny koszt.
Texel był współwłaścicielem posesji przez trzy i pół roku. W tym czasie gruntownie zmodernizował budynek teatru. Dobudowano drugie piętro i przybudówkę przed wejściem, przybyło duże pomieszczenie dla orkiestry, założono oświetlenie gazowe.
W 1882 r. Texel odstąpił Stumpfowi swoje udziały za 35 tys. rubli.
W 1888 r. całą posesje kupił dotychczasowy dzierżawca hotelu, kaliszanin, Emil Freudenberg (małżeństwo Pauliny i Emila Freudenberg).
W 1908 r., niestety na krótko, dyrektorem teatru "Victoria" został Aleksander Zelwerowicz, który stworzył tutaj nowoczesną, aktorsko i reżysersko, scenę. W maju 1909 r. teatr spłonął (MA), a po odbudowie obiekt nie wrócił już do pierwotnej funkcji. Urządzono w nim początkowo tor wrotkowy „Victoria Scating Palace”, potem kino „Casino” ("Kasino").
Taryfa domów z 1920 r. wymienia spadkobierców Pauliny i Emila Freudenberg jako właścicieli.
MA (materiały archiwalne) - zobacz
Piotrkowska 67 - zdjęcia współczesne
Archiwalne dokumenty budowlane:
1895 – „Projekt budowy murowanej, trzypiętrowej oficyny mieszkalnej, murowanej parterowej stajni, murowanej, dwupiętrowej budowli z przodu teatru i murowanych przybudówek z tyłu teatru i murowanego pisuaru u Emila Freudenberga pod numerem 776/67 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]
1904 – „Raport prezydenta Łodzi, protokół oględzin istniejących ścian, zobowiązanie właściciela nieruchomości i nadzorującego budowę, protokół posiedzenia komisji technicznej, protokół posiedzenia RGP, projekt budowy. Obecnie ulica Piotrkowska 67”. [zobacz]
1910 – „Projekt wyburzenia filarów z rozszerzeniem i wyburzeniem drzwi i umieszczenia belek żelaznych [nośnych] na parterze dwupiętrowego domu mieszkalnego Emila Freudenberga pod numerem 67/776 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]
Ogłoszenia prasowe:
- Hotel „Victoria”
- A. Sznajder Zakład fryzjerski i perfumerya
- „Zygmunt” Magazyn bielizny i artystyczna fabryka figur terakotowych i alabastrowych
- L. Prądzyński Skład wyrobów tytuniowych
- „Kasino” Teatr kinematograficzny
- Franciszek Fuchs i S-owie Wyroby czekoladowe
- Karol Koischwitz
- A. i I. Wowsi Fabryka wyrobów włókienniczych
Wólczańska 27-29 (daw. Wólczańska 789)
Jedno ze współczesnych opracowań podaje, że przy Wólczańskiej 789, jeszcze za życia Marcina Guse, funkcjonowała tkalnia pluszu. Plan Rudolfa Micińskiego z 1877 r. i Hilarego Majewskiego z 1889 r. przedstawiają na tym terenie jedynie skromne zabudowania drewniane.
Po śmierci Marcina, na początku lat 90-tych, nieruchomość przy Wólczańskiej 789 została podzielona.
1890 – „Plan nieruchomości No 789 położonej przy ulicy Wólczańskiej w mieście Łodzi stanowiącej własność następców Marcina Guse”. [zobacz]
Południowa część działki (dz. Wólczańska 29) przypadła wdowie, Karolinie Guse, zaś część północną (Wólczańska 27) kupił Naftali Hersz Poznański, który wystawił murowane obiekty mieszkalne i fabryczne.
1891 - "O budowie przez Hersza Poznańskiego murowanego, trzypiętrowego domu mieszkalnego, takiej samej piętrowej oficyny i ustępów na nieruchomości numer 789a przy ulicy Wólczańskiej w mieście Łodzi". [zobacz]
1892 - "O zatwierdzeniu projektu budowy przez Naftulę Poznańskiego murowanej, trzypiętrowej przędzalni z poddaszem i tkalni mechanicznej wyrobów wełnianych, maszynowni, komina i parterowego składu pod numerem 789a przy ulicy Wólczańskiej w mieście Łodzi". [zobacz]
Pod koniec lat 90-tych XIX w. nieruchomość przy Wólczańskiej 27 przeszła w ręce Jakuba Hertza, który wynajmował budynki przemysłowe innym podmiotom. Na początku XX w. funkcjonowała tutaj fabryka kartonaży Karola Prusse.
W okresie międzywojennym pod adresem Wólczańskiej 27 działało kilkadziesiąt firm różnych branż.
W drugiej połowie lat 30-tych XX w. w części dawnych zabudowań fabrycznych mieściła się hachszara "Kibuc Bilu" - zobacz.
Wigury
Piłsudskiego
Roosevelta
Nawrot
Tuwima
Moniuszki
Traugutta
Narutowicza
Jaracza
Rewolucji 1905
Brzeźna
pl. Wolności
Radwańska
pl. Wolności
Żwirki
Mickiewicza
Zamenhofa
Andrzeja
6 Sierpnia
Zielona
Więckowskiego
Próchnika
piotrkowska-nr.pl
© Wszystkie prawa zastrzeżone