ulica Piotrkowska 23

ulica Piotrkowska 23 nr hip. 273a

do 1850 r. nr 200

Pierwotna, szeroka działka o nr 200, oznaczona od 1850 r. nr hip. 273, obejmowała obecną Piotrkowską 23 i 25. W centralnej części obszaru frontowego stał parterowy dom drewniany. Taki stan nieruchomości możemy jeszcze zobaczyć na planie Józefa Lenartowskiego z 1849 r.

Zgodnie z Protokołem Deklaracyjnym, podpisanym w marcu 1825 r., plac nr 200 w Osadzie Sukienniczej (dz. Piotrkowska 23-25) objął cieśla Karol Lück (Lik). W 1827 r. Lück wystawił drewniany dom frontowy.

Bratem Karola był Ferdynand Lück, właściciel sąsiedniej posesji przy ówczesnej Piotrkowskiej 199 (dz. Piotrkowska 27).

Zobacz przedstawicieli rodziny Lück na Piotrkowska Tree.

W latach 30-tych XIX w. posesja należała do Józefa Wiehan. W 1840 r. Pan Józef złożył do Magistratu podanie z prośba o wystawienie domku tylnego. Motywował następująco: z powodu iż już w podeszłych latach, jako kaleka w całym korpusie moim będąc, iż ledwie na moje stare lata potrafię się używić, więc chciałbym dla spokojności mojej domek tylni wystawić i od dzieci się rozłączyć, tylko z moją żoną wspólnie życie prowadzić, aż do zgonu życia mego.

Na mocy kontraktu z maja 1854 r., sukcesorzy Józefa Wiehan sprzedali nieruchomość małżonkom Teresie i Franciszkowi Müller.

Kontraktem z lutego 1862 r. małżeństwo Müller sprzedało północną połowę nieruchomości (Piotrkowska 23) Wolfowi vel Wilhelmowi Zand.

W maju 1867 r. małżonkowie Müller sprzedali część południową (Piotrkowska 25) braciom Jakóbowi Majerowi i Nucie Bellin.

Umową z marca 1863 r. Wolf Zand sprzedał połowę nieruchomości (połowę posesji Piotrkowskiej 23) swojemu ojcu, Józefowi Zand. Część północna (nr hip. 273a) przypadła Józefowi, zaś południowa (nr hip. 273) pozostała w rękach Wolfa.

Przez 11 lat, od 1863 r., do 1874 r., w czasie istnienia podziału nieruchomość przy Piotrkowskiej 23, nieruchomość przy Piotrkowskiej 25  była oznaczona numerem hipotecznym "273b".

W kwietniu 1863 r. Wolf Zand złożył w Magistracie deklarację, iż zamierza wystawić  dom frontowy massiv murowany piętrowy dachówką kryty, długości stóp* 71, wysokości od wierzchu gzymsu do cokołu stóp 32, szerokości stóp 50.

* - 1 stopa = 0,3048 m

W sierpniu 1863 r. wyrażono zgodę na budowę kamienicy frontowej. Wolf i Józef Zand wystawili również dwie oficyny przylegające do budynku frontowego.

Od 1861 r. Józef Zand był również właścicielem sąsiedniej nieruchomości przy Piotrkowskiej 21.

Informacja prasowa z czerwca 1867 r. (MA) donosi o upadłości firmy Józefa Zand.

Na kartach historii Łodzi pojawia się jeszcze jeden przedstawiciel rodziny Zand - Morytz Zand (1826-1886), brat Wolfa.

Przynajmniej od lat 60-tych w osadzie fabrycznej Mania, ówcześnie poza granicami Łodzi, funkcjonowała fabryka (przędzalnia, farbiarnia i apretura) Morytza Zanda (plan z 1864 r. - zobacz). Pod koniec lat 70-tych kondycja przedsiębiorstwa Zanda spadała, a po pożarze w 1885 r. (MA) teren fabryczny kupił Ludwik Meyer.

Zgodnie z umową z czerwca 1874 r. Wolf Zand sprzedał swoją połowę nieruchomości (południową część posesji Piotrkowskiej 23) bankierowi, Józefowi Landau, za kwotę 14.750 rbs.

Druga, północna część posesji Piotrkowskiej 23, należąca w tym czasie do spadkobierców zmarłego Józefa Zand, wyrokiem sądu została wystawiona na publiczną licytację. Wymieniony powyżej kontrakt z czerwca 1874 r., pomiędzy Wolfem Zand i Józefem Landau, posiadał zapis odnoszący się do drugiej, północnej części nieruchomości. Wolf Zand zagwarantował Józefowi Landau, że ten kupi na licytacji część północną za kwotę 15.750 rbs. Gdyby Landau musiał zalicytować wyżej, niż ustalona kwota, wówczas potrąci różnicę z kwoty należnej za nieruchomość Wolfa.

Kontrakt z czerwca 1874 r. zawierał również przyrzeczenie sprzedaży Józefowi Landau nieruchomości o nr hip. 272a (dz. Więckowskiego 3), kupionej w marcu 1872 r. przez Wolfa Zand i Józefa Treubel od Wincentego Simma.

W lipcu 1874 r. Józef Landau stał się właścicielem całej nieruchomości przy Piotrkowskiej 23. Posesję przy obecnej Więckowskiego 3 (wcześniej Cegielniana 28) Landau sprzedał członkom rodziny Bellin.

Taryfa domów z 1920 r. wymienia nadal rodzinę Landau jako właścicieli nieruchomości przy Piotrkowskiej 23.

* * *

W styczniu 1867 r. otworzyła się pod tym adresem cukiernia Józefa Czapiewskiego (MA).

W 1911 r. mieścił się tutaj elegancki sklep Artema Czkwianowa (na przełomie XIX i XX w. spółka Okojew - Czkwianow), oferujący wykwintne produkty, takie jak świeży kawior astrachański, wina, koniaki, likiery, wędzone ryby, konserwy, pierniki.

W okresie międzywojennym sklep kolonialny Artema Czkwianowa (właściwie Czkwianca, pochodzącego z gruzińskiej rodziny kupieckiej), później również znana w Łodzi winiarnia i restauracja,  funkcjonowały przy Piotrkowskiej 69.

MA (materiały archiwalne) - zobacz

PODWÓRKA ULICY PIOTRKOWSKIEJ - Piotrkowska 23

Zdjęcie W. Pfeiffera z 1937 r., ze zbiorów Archiwum Państwowego w Łodzi - zobacz 

W tle zdjęcia podwórka Piotrkowskiej 23 widoczny jest komin mykwy, stojącej w sąsiedztwie synagogi Wilker Shul - zobacz poniżej.

Archiwalne dokumenty budowlane:

1888 – „O budowie przez Augusta Landaua parterowych, murowanych komórek oraz stajni i wozowni pod nr 273 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [powinno być "pod nr 273a"] [zobacz]

1892 – „O zatwierdzeniu planu na budowę przez Augustę Landau murowanej, dwupiętrowej oficyny mieszkalnej przy ulicy Piotrkowskiej numer 273a w mieście Łodzi”.[zobacz]

1893 – „Zdjęty z natury szkic murowanej, dwupiętrowej, podpiwniczonej oficyny mieszkalnej, wybudowanej niezgodnie z projektem No 1, zatwierdzonym przez Rząd Gubernialny Piotrkowski dnia 28 lipca 1892 r., na nieruchomości Augusty Landau pod numerem 274 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”.[powinno być "pod numerem 273a"] [zobacz]

Ogłoszenia prasowe:

• Herzenberg i Israelsohn Magazyn wyrobów i materiałów wełnianych, bawełnianych, jedwabnych
• S. Danziger Skład wełny i przędzy
• N. M. Szapiro Kantor próśb i agentura towarzystw ubezpieczeniowych
• M. Rapeport Skład farb i materiałów malarskich
• Okojew i Czkwianow Skład win, koniaków, wódek i likierów
• Józef Herzenberg Magazyn towarów manufakturowych
• Besser i S-ka Fabryka i skład mebli
• Ogólnik i Samuels Skład przyborów dentystycznych

Synagoga Wilker Shul

Synagoga, określana mianem synagogi Nowego Miasta (Wilker Shul), była pierwszym żydowskim obiektem sakralnym zbudowanym poza obszarem Starego Miasta. Pierwotny budynek, na planie kwadratu, powstał ok. 1875 r. przy ulicy Zachodniej 275 (później Zachodnia 274b i Zachodnia 56, dz. Zachodnia 70), pomiędzy ulicą Zawadzką (dz. Próchnika), a Cegielnianą (dz. Więckowskiego). Fundatorem synagogi był kupiec i przemysłowiec, Daniel Dobranicki.
Zgodnie z projektem z 1903 r., staraniem Daniela Dobranickiego i Dawida Prussaka (udział Prussaka jest przedmiotem dyskusji), budynek synagogi został rozbudowany (MA). Przedłużono salę modlitw, dobudowano aneks ze schodami na empory (galerie) i wystawiono lewą oficynę, Beth-haMidrasz (MA), miejsce studiów nad Torą.

1903 - " O przebudowie przez Daniela Dobranickiego i Dawida Prussaka w mieście Łodzi przy ulicy Zachodniej pod numerem 56/275 synagogi i o budowie murowanej, jednopiętrowej szkoły modlitewnej oraz ustępów". [zobacz]

Synagoga Wilker Shul została zniszczona przez Niemców w połowie 1940 r. Bogate zbiory zwojów Tory, służące w Beth-haMidrasz, okupanci wywieźli.

Opis synagogi Wiilker Shul, stanowiący fragment książki Jacka Walickiego "Synagogi i domy modlitw w Łodzi", prezentuje strona synagogi.lodz.pl - zobacz.

MA (materiały archiwalne) - zobacz

Wigury

Piłsudskiego

Roosevelta

Nawrot

Tuwima

Moniuszki

Traugutta

Narutowicza

Jaracza

Rewolucji 1905

Brzeźna

pl. Wolności

Radwańska

pl. Wolności

Żwirki

Mickiewicza

Zamenhofa

Andrzeja

6 Sierpnia

Zielona

Więckowskiego

Próchnika

piotrkowska-nr.pl

© Wszystkie prawa zastrzeżone