ulica Piotrkowska 218

ulica Piotrkowska 218 nr hip. 586

do 1850 r. nr 28

Pod tym numerem zachował się ostatni fragment murowanego domu rządowego (zobacz poniżej). Istnieje również (2014 r.), w ruinie, lewa oficyna fabryczna.

Na mocy umowy spisanej w łódzkim Magistracie, w marcu 1834 r., nieruchomość nr 28 przy ulicy Piotrkowskiej (dz. Piotrkowska 218) kupił tkacz przybyły z Saksonii, Karol Aust.

Stosownie do kontraktu z listopada 1861 r., Aust sprzedał nieruchomość Janowi Schweigert .

Po sprzedaży nieruchomości przy Piotrkowskiej 218 Schweigertowie przenieśli się na Piotrkowską 205.

Zobacz rodzina Schweigert.

Kontraktem z kwietnia 1866 r. Jan Schweigert sprzedał nieruchomość Augustowi Nering.

W 1867 r. Nering sprzedał nieruchomość majstrowi szewskiemu, Krystianowi Zaleskiemu i jego żonie Ernestynie z d. Zedler, wcześniejszym właścicielom nieruchomości przy Piotrkowskiej 145.

Zobacz przedstawicieli rodziny Zaleskich na Piotrkowska Tree.

którzy wkrótce, w 1868 r., sprzedali ją byłemu właścicielowi, Janowi Schweigertowi.

Taryfy domów z kolejnych lat wymieniają następujących właścicieli:

• Izaak Lothe (1888- 1901),
• Karol Hemsalech i Adolf Wohl (1902-1904),
• Karol Hemsalech i firma "Bracia Briggs i S-ka" (1906-1914),
• Jakub Wojdysławski (1920).

Karol Hemsalech (ur. ok. 1844, zm. 1918 akt 24), kupiec i fabrykant, był w drugiej połowie lat 70-tych XIX w. współwłaścicielem firmy Hemsalech i Sp., prowadzącej przędzalnię przy obecnej Kościuszki 121.

W latach 90-tych XIX w. Hemsalech kupił od Karola Roberta Nestlera nieruchomość przy ulicy Ewangelickiej 16 (dz. Roosevelta 16), z wystawioną kilka lat wcześniej kamienicą frontową. Pod tym adresem funkcjonował jego dom agenturowy.

W latach 20-tych XX w. obiekty przemysłowe w podwórzu posesji wykorzystywała firma "Bracia L. i M. Wojdysławscy" (Lejb i Majer Wojdysławscy), wnukowie Jakuba Wojdysławsiego.

Archiwalne dokumenty budowlane:

1889 - "O budowie przez Izaaka Lotte dwupiętrowej tkalni tasiemek pod numerem 586 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi". [zobacz]

1896 - "Projekt nadbudowy drugiego piętra na pozostałych po pożarze murach piętrowego murowanego budynku z poddaszem, ze wskazaniem [rozmieszczenia] nowych słupów [nośnych], z przeznaczeniem na przędzalnię i tkalnię, na nieruchomości Izaaka Lotte pod numerem 586 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi". [zobacz]

1905 - "Projekt na budowę przez firmę "Bracia Briggs i Hemsalech" murowanej, parterowej tkalni, kotłowni, komina i parterowej stróżówki oraz kantoru pod numerem 218/586 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi". [zobacz]

1910 - "Projekt urządzenia wykańczalni [tkanin] i farbiarni na nieruchomości "E. Briggs bracia i Spółka i Hemsalech" pod numerem 586/218 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi". [zobacz]

Ogłoszenia prasowe:

• J. Lothe Fabryka wyrobów wełnianych i mohairowych
• Lieske i Keilich Farbiarnia i apretura wyrobów wełnianych i półwełnianych
• J. Simiński i S. Śniady Fabryka guzików i klamer

Domy rządowe

W latach 1825-26 powstało dla tkaczy 30 murowanych domów rządowych, krytych dachówką. Zlokalizowano je pomiędzy ulicą Główną (dz. Piłsudskiego), a Boczną (dz. Brzeźna), pod ówczesnymi numerami 21-50, dzisiaj Piotrkowska 174-232.

W 1825 zbudowano pierwszych 20 domów, przy obecnej Piotrkowskiej 194-232, zaś w 1826 r. kolejne 10, przy Piotrkowskiej 174-192.

Domy stawiali prywatni przedsiębiorcy, entreprenerzy, na zlecenie rządowe. Pierwsze 20 domów wznieśli budowniczowie z Tuszyna, Icyk Eisner, Szaja Schultz i Lewek Parzęczewski, a 10 następnych murarz z Konstantynowa Fryderyk Henke i cieśla z Nowosolnej Ernest Kessler.

Autorem planów architektonicznych był budowniczy obwodowy, Krzysztof Wilhelm Dürring.

Tak o domach rządowych pisze Anna Rynkowska:

„W domach murowanych były 2-3 izby, kuchnia i komora. Środkiem biegła sień, a po jej prawej stronie znajdowały się schody, prowadzące na strych o czterech oknach. Z czasem na strychu wydzielono 1-2 izby. Kuchnia zajmowała przeważnie część sieni od podwórza i dlatego spotyka się sienie przegrodzone przed schodami. Na Piotrkowską wychodziło 4-6 okien frontowych (częściej cztery). Przy pięciu oknach frontowych nie było od ulicy drzwi. Przed drzwiami wejściowymi znajdowały się dwa schodki. Izba warsztatowa, posiadająca 6-7 okien, zajmowała prawie połowę domu i mieściła się w południowej części, aby tkaczowi nie brakowało światła w czasie pracy.”

Na Piotrkowskiej zbudowano dla tkaczy łącznie 42 domy rządowe. 12 wcześniejszych domów drewnianych, krytych gontem, stanęło w 1825 r. pod ówczesnymi numerami 13-2 (dz. Piotrkowska 248-268). Wystawili je dwaj enterprenerzy, cieśla ze Zgierza Jan Mauch i wymieniony powyżej Fryderyk Henke.

Drewniane domy rządowe przy Piotrkowskiej 248, 250 i 252 (pierwotne numery 13, 12 i 11) możemy zobaczyć na archiwalnych fotografiach.

Tkacze mieli możliwość odnajmowania domów za opłatą komornego lub wykupienia ich na własność. Cena domu drewnianego wynosiła 1.550 złp, a murowanego 3.000 złp.

Na koniec warto przypomnieć pierwsze, drewniane domy rządowe, wystawione w 1823 r. przy ulicy Północnej. Oto co pisze Irena Popławska w książce "Architektura przemysłowa Łodzi w XIX wieku":

Pierwsze domy rządowe stanęły w osadzie Nowe Miasto. Było to sześć domów drewnianych, krytych dachówką, zawierających po cztery izby. Wzniesiono je w 1823 r. przy ul. Północnej nr 23-26 [dz. Północna 5-11], 165 [dz. Północna 18, pierzeja nie istnieje] i 166 [dz. Północna 16, pierzeja nie istnieje]. Autorem ich planu był zapewne budowniczy obwodu łęczyckiego Krzysztof Wilhelm Düring, gdyż istnieje podpisana przez niego "desygnacja drzewa na wybudowanie domu dwufamilijnego wedle normalnego rysunku" z 1823 r., a więc z tego właśnie czasu, gdy wznoszono domy rządowe. Wznoszono je sposobem administracyjnym, tzn. robotnicy pracowali pod nadzorem urzędnika komisji obwodowej. Płacono im za każdą wykonaną czynność jak zwózkę materiału, robotę tracką, ciesielską itp. Koszt ich budowy wyniósł 25.678,25 złp., a więc koszt jednego domu wyniósł 4.279,20 złp.

Parterowe domy przy Północnej 5-11 i 16-18 możemy jeszcze zobaczyć na archiwalnych fotografiach - zobacz.

Wigury

Piłsudskiego

Roosevelta

Nawrot

Tuwima

Moniuszki

Traugutta

Narutowicza

Jaracza

Rewolucji 1905

Brzeźna

pl. Wolności

Radwańska

pl. Wolności

Żwirki

Mickiewicza

Zamenhofa

Andrzeja

6 Sierpnia

Zielona

Więckowskiego

Próchnika

piotrkowska-nr.pl

© Wszystkie prawa zastrzeżone