ulica Piotrkowska 87
ulica Piotrkowska 87 nr hip. 766
do 1850 r. nr 136
Na mocy Protokołu Deklaracyjnego, spisanego w grudniu 1833 r., plac nr 136 przy ulicy Piotrkowskiej (dz. Piotrkowska 87) objął tkacz przybyły z Czech, Franciszek Maschke.
We wrześniu 1847 r. Fryderyk Wertschitzki złożył w łódzkim Magistracie podanie następującej treści:
Plac na Łódce pod Nº 136, od kilkunastu lat był w posiadaniu zmarłego Franciszka Maschke, na którym założony od dawnego czasu znajduje się fundament teraz znacznie uszkodzony, sprowadzone w części na plac ten drzewo przez czas tak dawny spróchniało i do budowy domu nie jest zdatne.
Pozostała wdowa, a teraz zamężna Stefan, ani myślą o wzniesieniu domu, który zaraz po objęciu placu tego może w rok lub dwa zadeklarowali Maschkowie wystawić.
Ośmielam się najpokorniej upraszać Wielmożnego Prezydenta aby mi pomieniony plac łaskawie przeznaczyć raczył, a ja wraz z Gabrielem May wspólnie deklarujemy budowę domu natychmiast rozpocząć i takowy najdalej w ciągu roku zupełnie wykończyć.
Podanie znalazło zrozumienie u Pana Prezydenta i już miesiąc później, w październiku 1847 r., plac został na rzecz Kasy Miejskiej odebrany i przekazany Fryderykowi Wertschitzkiemu.
W dokumencie z października 1850 r. Wertschitzki zadeklarował:
Plac z ogrodem pod Nº 136 przy ulicy Piotrkowskiej i dom na tymże wystawiony, jest wspólną naszą własnością - czyli że połowa jego granicząca z posesją 137 należy do mnie, zaś druga połowa od strony posesji 135 do Jana Gabriela May. Zastrzegam sobie wszakże, iż w połowie domu do Maya obecnie należącej nie może nigdy szynk być pomnieszczony.
Fryderyk Wertschitzki zmarł w 1862 r. (akt 247).
Zobacz przedstawicieli rodziny Fryderyka Wertschitzkiego na Piotrkowska Tree.
Pod koniec lat 60-tych Gabriel May jest wymieniony jako samodzielny właściciel całej nieruchomości.
Przynajmniej od początku lat 80-tych posesja należała do Alojzego Balle (zobacz poniżej rodzina Balle).
Według projektu z 1882 r. Balle wystawił dwupiętrową oficynę, która była pierwszym murowanym obiektem posesji.
W pierwszej połowie lat 90-tych Balle wykupił grunt działki.
1892-1893 - "O wykupie czynszów z gruntu nr 136/766 w mieście Łodzi". [zobacz]
Trzypiętrowa kamienica frontowa została wzniesiona według projektu z 1893 r., autorstwa Alwilla Jankau.
Ok. 1910 r. spadkobiercy Alojzego Balle sprzedali nieruchomość przy Piotrkowskiej 87 małżeństwu Zofii i Henryka Schwalbe.
Nieruchomość pozostawała własnością rodziny Schwalbe do wybuchu II wojny światowej.
Henryk Schwalbe, kupiec, syn Karola Henryka i Marii Pauliny z d. Schöne, ożenił sie w 1892 r. z Zofią Matyldą Kammerer. Jego teściowa, Joanna Julianna, była córką Augusta Hüttmanna.
Henryk Schwalbe prowadził znany w Łodzi sklep z bielizną i galanterią przy Piotrkowskiej 55. Jego bracia, Paweł i Maks Schwalbe, prowadzili sklep z galanterią męską przy Piotrkowskiej 87.
Zobacz przedstawicieli rodziny Henryka Schwalbe na Piotrkowska Tree.
* * *
Od 1912 r. mieściła się pod tym adresem księgarnia warszawskiej firmy "Gebethner i Wolff".
W latach 30-tych XX w. mieściło się tutaj biuro sprzedaży zakładów Adolfa Horaka, jednego z największych przedsiębiorstw włókienniczych przedwojennej Łodzi.
Pod tym adresem działała centrala fabryki wełnianej Samuela i Jakóba Goldlust. Produkcja materiałów wełnianych odbywała się początkowo na ulicy Długiej 91 (dz. połączone nieruchomości Gdańskiej 91 i 93), w obiektach należących do Roberta Guse (zobacz poniżej). W latach 30-tych XX w. właściciele przenieśli swoje przedsiębiorstwo na ulicę Zagajnikową 20 (dz. Kopcińskiego 20).
1928-34 - "[Mechaniczna tkalnia przy ul. Gdańskiej 91 oraz przy ul. Zagajnikowej 20, właściciele: Samuel i Jakub Goldlust]". [zobacz]
Archiwalne dokumenty budowlane:
1893 – „Plan zdjęty z natury trzypiętrowego domu i dwóch podobnych oficyn na nieruchomości Alojzego Balle pod numerem 766 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]
1999 – „O budowie przez Alojzego Balle trzypiętrowej oficyny pod numerem 766 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]
Ogłoszenia prasowe:
- Adam Mokiejewski Skład wyrobów destylarni parowej pod firmą L. Mokiejewskiego
- O. Tauchert Skład fortepianów i pianin fabryki J. Beckera w Petersburgu
- Zakłady Żyrardowskie Hiellego i Dittricha Skład wyrobów
- Towarzystwo Wzajemnego Kredytu
- „Przyszłość” Towarzystwo ubezpieczeniowe
- „Gebethner i Wolff” Księgarnia i skład nut
- Adolf Horak Biuro sprzedaży zakładów włókienniczych w Rudzie Pabianickiej
- Leonard Taler i S-ka Przedstawicielstwo Towarzystwa Ubezpieczeń „Piast”
- A. Balle i K. H. Szultz Biuro koncesjonowane p. f. „Union”
- Samuel i Jakób Goldlust Centrala fabryki wyrobów wełnianych
- Karol Lehman Cukiernia „Carlo”
- Gustaw Knoch Wyroby dziane i tkane
- Władysław Bielawny Dom Handlowy
- M. Kunert Oprawa obrazów
rodzina Balle
Zobacz przedstawicieli rodziny Alojzego Balle na Piotrkowska Tree.
Jan i Teresa Balle przybyli na ziemie polskie z Czech i osiedlili się w Zduńskiej Woli.
Syn Jana i Teresy, majster tkacki Alojzy Balle (ur. 1827, zm. 1904 akt 1337), poślubił w 1851 r. (akt 2), w Rzgowie, Juliannę Kuźnicką (primo voto Nowicka). Małżeństwo Alojzego i Julianny było bezdzietne. Od drugiej połowy lat 50-tych do małżonków Balle należała nieruchomość przy Piotrkowskiej 102.
Po śmierci pierwszej żony (Julianna zmarła w styczniu 1878 r. akt 28), Balle ożenił się z Emilią Preiss (akt 151). Z drugiego małżeństwa przyszły na świat dzieci:
- Julianna, ur. 1879 akt 1295, zm. 1948, mąż Eugeniusz Gustaw Gundelach (ślub 1897 akt 973). Córka Julianny i Eugeniusza Gustawa, Stefania Wanda Gundelach, poślubiła w 1930 r. Edwarda Alfreda Borsta, przedstawiciela czwartego pokolenia zgierskich przemysłowców. Dzieje fabrykanckiej rodziny Borstów przedstawia strona 200 lat umowy zgierskiej.
- Helena, ur. 1880 akt 1435,
- Melida, ur. 1881 akt 215, mąż Michał Wiktor Lentz (ślub 1900 akt 180),
- Emil, ur. 1883 akt 425.
Można przypuszczać, zgodnie z opinią żyjącego potomka rodziny Balle, iż nieformalny związek Alojzego i Emilii miał miejsce jeszcze za życia Julianny i owocem tego związku było troje dzieci:
- Alojzy (ur. 1874 akt 1436),
- Leon (ur. 1875 akt 1437),
- Maria (1877 akt 1438), mąż Alwill Jankau (ślub 1896 akt 131). Jankau zmarł w 1916 r. (akt 172).
Alojzy Balle, właściciel dużej części gruntów należących do podłódzkiego Karolewa (przyłączonego w 1906 r.), prowadził tam cegielnie.
1895 - "Projekt budowy przez właściciela Alojzego Balle murowanego pieca Hoffmana do wypalania cegły pod numerem 6 we wsi Karolew w gminie Brus w powiecie łódzkim". [zobacz]
Zięć Alojzego, Eugeniusz Gustaw Gundelach, rozwinął na Karolewie duże przedsiębiorstwo kwiaciarskie.
1913 - "Projekt budowy przez Eugeniusza Gundelacha szklarni róż pod numerem 7 przy ulicy Kątnej w mieście Łodzi". [zobacz]
Karolewską opowieść prezentuje artykuł "Odgłosów" z 1961 r. (MA).
MA (materiały archiwalne) - zobacz
Robert Guse
Fabryka pluszu przy Długiej 91 została zbudowana na początku XX w. przez Roberta Guse, syna Marcina Guse.
W 1897 r. Marcin Guse poślubił Emmę Schweigert (akt 168), córkę Ludwika Schweigerta.
W wystawionej tkalni pluszu było zatrudnionych ponad 100 robotników. Na froncie posesji stanął jednopiętrowy dom właściciela.
1901 - "O budowie przez Roberta Guse murowanego, piętrowego z poddaszem i piwnicami domu mieszkalnego, takiej samej trzypiętrowej z poddaszem tkalni, parterowego, częściowo z poddaszem budynku gospodarczego i parterowego pomieszczenia mieszczącego lokomobilę pod numerem 91/806 przy ulicy Długiej w mieście Łodzi". [zobacz]
Po kilku latach, ok. 1908 r., zaprzestano produkcji własnej. Obiekty fabryczne, pozostające przez cały czas w rękach rodziny Guse, były dzierżawione innym podmiotom, między innymi:
- Fabryka Tkanin Jedwabnych „Herman i Scheile”,
- Fabryka Wstążek „G. Fritsche”,
- Tkalnia Mechaniczna „M. Cygler”
- Fabryka Pończoch i Skarpet „Neumann i S-ka”,
- Fabryka Bielizny Trykotowej „M. Czerny”,
- Mechaniczna tkalnia – L. Gordin i S. Pracowity,
- Glucksman Boruch Anszelm - fabryka wyrobów bawełnianych i lnianych,
- Mechaniczna pończoszarnia i formiernia – Ajzyk Lewkowicz,
- Mechaniczna skrecalnia – Hajman Zandel,
- Mojżesz Cygler Fabryka Wyrobów Włókienniczych S. A.
- Mechaniczna snowalnia i nawijalnia - Icchok Szparag i Hersz Karczmar.
Ze związku Roberta i Emmy Guse przyszło na świat pięcioro dzieci. Ich losy przedstawia publikacja dr Anety Stawiszyńskiej "Robert Guse - zapomniany fabrykant" - fragment publikacji.
Przy okazji posesji fabrycznej Roberta Guse, warto wspomnieć o tkalni Szmula vel Samuela Serejskiego i Litmanna Dubsona, wystawionej w 1910 r. na sąsiedniej działce, przy Długiej 93.
1910 - "Projekt budowy przez firmę "Serejski i Dubson" murowanej, dwupiętrowej tkalni mechanicznej, nadbudowy piętra na parterowym domu pod numerem 93/806 przy ulicy Długiej w mieście Łodzi". [zobacz]
Przed 1910 r., czyli przed przejęciem nieruchomości przy Długiej 93 przez Panów Serejskiego i Dubsona, na froncie posesji stał pierwotny, parterowy dom murowany, wystawiony w 1891 r. przez Emilię Hauser (MA).
Przedsiębiorstwo "Fabryka Wyrobów Włókienniczych Samuel Serejski i S-ka" funkcjonowało przy Długiej 93 (od 1920 r. Gdańska 93) do wybuchu II wojny światowej (MA).
Nacjonalizacja przemysłu po 1945 r. spowodowała połączenie fabryk Roberta Guse i Samuela Serejskiego. Teren dawnych, oddzielnych posesji fabrycznych, zaznaczyłem na współczesnej fotografii Google Earth - zobacz.
MA (materiały archiwalne) - zobacz
Wigury
Piłsudskiego
Roosevelta
Nawrot
Tuwima
Moniuszki
Traugutta
Narutowicza
Jaracza
Rewolucji 1905
Brzeźna
pl. Wolności
Radwańska
pl. Wolności
Żwirki
Mickiewicza
Zamenhofa
Andrzeja
6 Sierpnia
Zielona
Więckowskiego
Próchnika
piotrkowska-nr.pl
© Wszystkie prawa zastrzeżone