ulica Piotrkowska 189

ulica Piotrkowska 189 nr hip. 715

do 1850 r. nr 190

Na mocy Protokołu Deklaracyjnego, spisanego w czerwcu 1829 r., plac nr 190 przy ulicy Piotrkowskiej (dz. Piotrkowska 189) objął tkacz przybyły ze Śląska, Józef Ilner.

Nowy właściciel zobowiązał się do utrzymywania w ciągłym ruchu fabryki płótna, składającej się z 3 warsztatów, przy której 3 czeladzi użytych będzie, raz do wystawienia domu drewnianego pod gontami.

Córka Józefa Ilnera i jego żony, Apolonii z d. Schiber, Joanna Ilner, poślubiła w 1834 r. Franciszka Appelta. Brat Joanny, August Ilner, ożenił się w 1837 r. z Marią Rozyną Eifler, córką Bernarda Eiflera.

W czerwcu 1929 r. syn Józefa i Apolonii, Antoni Ilner, objął sąsiedni plac przy Piotrkowskiej 187.

Zobacz przedstawicieli rodziny Ilner na Piotrkowska Tree.

Kontraktem spisanym w łódzkim Magistracie, w marcu 1842 r., Ilner sprzedał nieruchomość Antoniemu Steling.

Na froncie Piotrkowskiej stał w tym czasie dom drewniany mieszkalny pod gontami mający długości łokci* 28, szerokości łokci 16, a długości łokci 4 nowej miary polskiej.

* - 1 łokieć = 0,576 m

Od 1829 r. do Antoniego Stelinga należała również nieruchomość przy Piotrkowskiej 185.

Córka Antoniego, Karolina Steling, poślubiła w 1843 r. Józefa Matzke. Synem Józefa i Karoliny był Jan Matzke. Po śmierci Józefa (zmarł w 1848 r.) Karolina poślubiła Józefa Gittel. Młodszy brat Józefa, Antoni Gittel, ożenił się w 1854 r. z Anną Marią Birke - zobacz rodzina Birke.

Przynajmniej od lat 60-tych Józef Gittel jest wymieniany jako właściciel nieruchomości.

Zobacz przedstawicieli rodzin Steling, Matzke i Gittel na Piotrkowska Tree.

W drugiej połowie lat 70-tych XIX w. nieruchomość należała do Józefa Diesner, który w tym czasie wykupił grunt działki od łódzkiej gminy.

1876-1879 - "O wykupie czynszów przez Józefa Diesnera z gruntu nr 190/715 w mieście Łodzi". [zobacz]

Taryfa domów z 1888 r. wymienia jako właściciela Ludwika Grohman.

Przynajmniej od początku lat 90-tych XIX w., do ok. 1907 r., posesja należała do braci Balle, synów Ignacego Balle.

Poniższy dokument stanowi fragment historii rodziny Balle.

1857 - "Akta tyczące się ustanowienia opieki nad nieletnimi Ignacym, Józefem i Wilhelmem rodzeństwem Balle po zmarłym Ignacym Balle, tkaczu". [zobacz]

Zobacz przedstawicieli rodziny Ignacego Balle na Piotrkowska Tree.

W podwórzu posesji Piotrkowskiej 189, w oficynie poprzecznej (obiekt już nie istnieje), bracia Wilhelm i Józef Balle uruchomili mechaniczną fabrykę taśmy gumowej (MA).

Produkcja przemysłowa braci Balle była związana również z innymi miejscami Łodzi - Wierzbową 22 (Wilhelm) i Sienkiewicza 70-74 (Józef).

1898-1913 - "Balle Wilhelm, Łódź, ul. Wierzbowa 22, Tkalnia mechaniczna". [zobacz]

1889 - "O budowie przez Józefa Balle obiektów fabrycznych pod numerem 1260 przy ulicy Dzikiej w mieście Łodzi". [zobacz]

Frontowy obiekt fabryczny przy ulicy Sienkiewicza powstawał w dwóch etapach. Pierwszy budynek, o elewacji 12 osiowej, wystawiono według przedstawionego powyżej projektu z 1889 r., sygnowanego przez Hilarego Majewskiego.

Część południowa, o elewacji 9 osiowej, została dobudowana według projektu Leona Lubotynowicza z 1898 r.

1898 - "Projekt dobudowy murowanej, dwupiętrowej, podpiwniczonej przędzalni i budowy murowanego, parterowego z poddaszem magazynu na nieruchomości fabrycznej pod numerem 1260 przy ulicy Mikołajewskiej w mieście Łodzi przez właściciela Józefa Balle". [zobacz]

Obie części, rozdzielone ryzalitem należącym do starszego obiektu, są dobrze widoczne do dzisiaj.

Warto nadmienić, że narożna działka o nr hip. 1260 (później Główna 23, róg Sienkiewicza), na której Józef Balle produkował wyroby bawełniane przynajmniej od drugiej połowy lat 80-tych XIX w. (MA), służyła celom produkcji ręcznej już w połowie lat 60-tych XIX w. (MA). W tym czasie na rogu ówczesnej ulicy Głównej (używano również nazwy Rokicińska) i Dzikiej (później Mikołajewska/Sienkiewicza) stały parterowe obiekty murowane - większy, piętrowy budynek narożny, stojący frontem do ulicy Głównej, oraz przylegający do jego wschodniego szczytu mniejszy budynek parterowy. Późniejszy, dwupiętrowy obiekt przy Głównej 23 prezentują zdjęcia W. Kamińskiego z lat 60-tych XX w. (MA).

Zmieniające się otoczenie fabryki Józefa Balle możemy zobaczyć na archiwalnych fotografiach (MA).

Ok. 1907 r. nieruchomość przy Piotrkowskiej 189 przeszła w ręce Icka Majera Wojdysławskiego i pozostawała własnością rodziny Wojdysławskich jeszcze w latach 20-tych okresu międzywojennego. Księga adresowa m. Łodzi na lata 1937-39 wymienia pod tym adresem Izaaka Wojdysławskiego, ale bez informacji o własności.

Kto i kiedy wystawił kamienicę frontową przy Piotrkowskiej 189? Nie dotarłem jeszcze do dokumentów budowlanych, ale brak naniesienia nowego obiektu frontowego na planie W. Starzyńskiego, w miejscu pierwotnego domu drewnianego, sugeruje, że budynek powstał nie wcześniej niż w drugiej połowie pierwszej dekady XX w. W tym czasie posesja mogła już należeć do Icka Wojdysławskiego. Do wyjaśnienia.

Icek Majer Wojdysławski był przemysłowcem, producentem towarów wełnianych. Na potrzeby produkcji wykorzystywał obiekty przy Piotrkowskiej 189, pracując obok innych firm włókienniczych, którym dzierżawił powierzchnie produkcyjne, ale równocześnie zamierzał wystawić nową fabrykę, przy ulicy Widzewskiej 119 (dz. Kilińskiego 125).

1911 - "Zdjęty z natury celem otrzymania ostatecznej zgody na budowę mechanicznej przędzalni i tkalni plan nieruchomości I. M. Wojdysławskiego pod numerem 119/1094a przy ulicy Widzewskiej w mieście Łodzi". [zobacz]

Obiekty przemysłowe przy obecnej Kilińskiego 125 nie zostały wybudowane. Zdjęcie lotnicze z 1942 r. przedstawia tylko, wystawioną przez Wojdysławskiego, prawą oficynę mieszkalną (istniejącą jeszcze w 2014 r.) i drobne obiekty parterowe. Trudno w tej chili powiedzieć, jakie były przyczyny wstrzymania inwestycji. Być może zamierzenia pokrzyżował wybuch I wojny światowej.

MA (materiały archiwalne) - zobacz

Archiwalne dokumenty budowlane:

1893 – „O zatwierdzeniu planu na budowę przez Wilhelma Balle murowanego budynku gospodarczego pod numerem 715 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]

1897 - "O dobudowie przez Wilhelma Balle murowanego, piętrowego budynku gospodarczego i nadbudowie piętra na parterowym budynkiem gospodarczym pod numerem 715 w Łodzi". [zobacz]

Ogłoszenia prasowe:

• Jakób Honigstock Skład ram i obrazów
• P. M. Marguliesi S-ka Fabryka nici jedwabnych
• W. Salwa Kwiaciarnia
• M. Hanfwurcel Akcesoria szewskie
• M. Domański Przedstawicielstwo warszawskiej fabryki musztardy A. Schweitzera
• Jan Szczepański Skup i sprzedaż skór surowych i garbników
• B. Matusiak Skład maszyn do szycia i warsztat reperacyjny

Wigury

Piłsudskiego

Roosevelta

Nawrot

Tuwima

Moniuszki

Traugutta

Narutowicza

Jaracza

Rewolucji 1905

Brzeźna

pl. Wolności

Radwańska

pl. Wolności

Żwirki

Mickiewicza

Zamenhofa

Andrzeja

6 Sierpnia

Zielona

Więckowskiego

Próchnika

piotrkowska-nr.pl

© Wszystkie prawa zastrzeżone