ulica Piotrkowska 96

ulica Piotrkowska 96 nr hip. 524

do 1850 r. nr 92

Na mocy Protokołu Deklaracyjnego, spisanego w marcu 1832 r., plac nr 92 przy ulicy Piotrkowskiej (dz. Piotrkowska 96) objął tkacz przybyły z Saksonii, Jan Gottfryd Fritsche.

Nowy właściciel zadeklarował się do "utrzymywania w ciągłym ruchu fabryki bawełniano płuciennej, składającej się z 3 warsztatów, przy której 2 czeladzi użytych będzie, oraz do "pobudowania najdalej w przeciągu 2 lat na obranym jako wyżej placu domu drewnianego, gontami krytego, 24½ łokci długości, 11 łokci szerokości i 4 łokcie wysokości.

Nie wiem jak sprawy się miały z "fabryką" i zabudowaniami telnemi, ale domu frontowego Jan Gottfryd nie wystawił.

Przed objęciem placu przy Piotrkowskiej 96, w 1827 r., Jan Gottfryd Fritsche poślubił Krystynę Wüstmann, córkę Jana Gottlieba Wüstmanna. Po ślubie małżonkowie zamieszkali w domu teścia, przy ówczesnej Piotrkowskiej 6 (obecnie południowa połowa terenu przy Piotrkowskiej 258/260).

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Stosownie do kontraktu spisanego w łódzkim Magistracie, w sierpniu 1839 r., Fritsche sprzedał nieruchomość tkaczowi z Czech, Franciszkowi Maschke. Nowy właściciel zobowiazał się na nabytym jako wyżej placu, najdalej w przeciągu roku jednego, licząc od daty dzisiejszej [31 sierpnia 1839 r.], dom frontowy drewniany, zgodnie do normalnego rysunku przez Rząd dla tkaczy przepisanego, wystawić. W 1840 r. stał już dom frontowy.

Żoną Franciszka Maschke była Magdalena z d. Lehmann. Córka Franciszka i Magdaleny, Joanna Maschke, poślubiła w 1844 r. Antoniego Ullricha. Córka Antoniego i Joanny, Augusta Ullrich, została żoną Ferdynanda Ende. Antoni Ullrich zmarł w 1860 r. Drugim mężem Joanny został Franciszek Lissner (ślub 1861 akt 26).

Franciszek Maschke zmarł w 1845 r. Rok później wdowa Magdalena poślubiła Augusta Stephan.

Zobacz przedstawicieli rodziny Maschke na Piotrkowska Tree.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Przynajmniej od lat 60-tych nieruchomość przy Piotrkowskiej 96 przeszła w ręce Franciszka Lissnera, wymienionego powyżej drugiego męża Joanny Maschke.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Samuel Czamański (1829-1910) przybył do Łodzi na początku lat 60-tych XIX w. Pierwszym adresem zamieszkania Samuela i jego żony Jetty z d. Rosenthal, była Piotrkowska 127. Na początku lat 60-tych nieruchomości przy Piotrkowskiej 127 i Piotrkowskiej 96 były związane z przedstawicielami rodziny Maschke.

W pierwszych latach działalności Samuel Czamański produkował wstążki i tasiemki w obiektach dzierżawionych, początkowo w spółce z Domem Handlowym, a od 1868 r. samodzielnie (MA).

Dynamiczny rozwój przedsiębiorstwa Czamańskiego rozpoczął się w latach 70-tych, kiedy kupił posesję przy Piotrkowskiej 96. Na początku drugiej połowy lat 70-tych stała już murowana, poprzeczna oficyna fabryczna. Ówczesną zabudowę posesji obrazuje plan Rudolfa Micińskiego  z 1877 r. (MA). W następnych latach podwórze zapełniły kolejne obiekty przemysłowe.

W latach 90-tych wielowydziałowe przedsiębiorstwo S. Czamańskiego zatrudniało 200 robotników i posiadało status spółki akcyjnej (Towarzystwo Akcyjne Manufaktury Tasiemek S. Czamańskiego), o kapitale 400 tys. rubli.

Po śmierci założyciela w 1910 r., część posesji, od strony ulicy Piotrkowskiej, została sprzedana przez Natana Czamańskiego, syna Samuela, Towarzystwu Zakładów Elektrotechnicznych „Siemens i Halske” (przedstawicielstwo na Królestwo Polskie firmy „Siemens i Schukert”), a produkcję tasiemek przeniesiono wkrótce na ulicę Kątną 12/14 (zobacz poniżej).

Ok. 1912 r., w miejscu stojącego nadal od frontu parterowego domku, Siemens zbudował okazałą, czteropiętrową kamienicę.

W latach 20-tych XX w. Siemens sprzedał obiekt Bankowi Handlowo-Przemysłowemu.

* * *

W okresie międzywojennym funkcjonował tutaj elegancki sklep delikatesowy braci Ignatowicz - Fryderyka i Gustawa.

Wcześniej, w roku 1913, inny przedstawiciel tej rodziny, P. Ignatowicz, otworzył sklep z artykułami kolonialnymi i delikatesami w ówcześnie nowo zbudowanej kamienicy, przy Piotrkowskiej 113.

W budynku Siemensa mieściła sie siedziba zarzadu spółki Henryka (vel Mojżesza) Hirschberga i Edwarda (vel Jakuba) Birnbauma. Fabryka wyrobów wełnianych i półwełnianych została zbudowana ok. 1900 r., pod ówczesnym adresem Wodnej 16 (dz. Wodna 23) MA. Produkowano tam materiały ubraniowe damskie i męskie. Pod koniec lat 30-tych okresu międzywojennego zakłady Hirschberga i Birnbauma (od 1914 r. spółka akcyjna) zatrudniały 375 robotników, a bilans spółki zamykał się kwotą ponad 5 mln zł (MA).

Od ok. 1915 r. Henryk Hirschberg był właścicielem willi przy pasażu Meyera 9 (dz.  Moniuszki 9) - zobacz Piotrkowska 74.

MA (materiały archiwalne) - zobacz

Archiwalne dokumenty budowlane:

1887 – „O nadbudowie przez Samuela Czamańskiego murowanego drugiego piętra nad częścią fabrycznej oficyny pod literą b, pod numerem 524 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]

1893 – „O zatwierdzeniu planu na budowę przez Samuela Czamańskiego magazynu surowca przy fabryce tasiemek jedwabnych pod numerem 524 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]

1904 – „Projekt urządzenia oświetlenia elektrycznego w fabryce Towarzystwa Akcyjnego Manufaktury Tasiemek S. Czamańskiego w mieście Łodzi”. [zobacz]

1912 – „Projekt na budowę przez Spółkę Akcyjną Polskich Elektrycznych Zakładów Siemens sutereny w murowanym, czteropiętrowym domu frontowym pod numerem 96 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]

Ogłoszenia prasowe:

• S. Czamański Fabryka wstążek jedwabnych
• „SIEMENS” Tow. Akc. Polskich Zakładów Elektrotechnicznych Oddział łódzki
• B-cia Ignatowicz Skład win, delikatesów i towarów kolonialnych
• Bank Handlowo-Przemysłowy w Łodzi
• J. G. van de Weg Kwiaciarnia
• Henryk Mandeltort i S-ka Fabryka wyrobów włókienniczych
• Union Textil Kosches i S-ka Fabryka wyrobów jedwabnych
• Hirszberg i Birnbaum S.A. Siedziba Zarządu
• Kaszub i Kryłowiecki Wyrób i sprzedaż wyrobów włókienniczych

Fabryka przy Kątnej 12/14

W okresie prosperity przedsiębiorstwa, ok. 1897 r., Samuel Czamański kupił parcelę o nr hip. 879,  przy ulicy Kątnej 12/14 (dz. Wróblewskiego 12/14).

Przedsiębiorstwo Czamańskiego przy Piotrkowskiej, podobnie jak większość dynamicznie rozwijających się firm w centrum Łodzi, musiało szukać nowych terenów fabrycznych. Produkcja tasiemek została przeniesiona na ulicę Kątną ok. 1911 r., po sprzedaży frontowej części posesji przy Piotrkowskiej 96 (kantor zakładu na Kątnej mieścił się pod adresem Przejazd 6, dz. Tuwima).

1910 - "Projekt budowy przez Towarzystwo Akcyjne S. Czamańskiego murowanych zabudowań: farbiarni, apretury, suszarni, kotłowni i maszynowni oraz piętrowego magazynu towarów pod numerami 12-14/879 przy ulicy Kątnej w mieście Łodzi". [zobacz]

1913 - "Projekt budowy przez Towarzystwo Akcyjne S. Czamańskiego murowanej, piętrowej dobudówki na kantor i magazyny i nadbudowy piętra nad murowanym, parterowym budynkiem magazynów i kantoru pod numerami 12-14 przy ulicy Kątnej w mieście Łodzi". [zobacz]

Zakład kierowany w tym czasie przez Natana Czamańskiego, syna Samuela, funkcjonował na nowym miejscu tylko kilka lat. W okresie I wojny światowej zaprzestano produkcji, której później nie wznowiono. Na taki stan rzeczy miała zapewne wpływ śmierć Natana Czamańskiego w 1916 r.

Po II wojnie światowej obszar dawnej nieruchomości przy Kątnej zajęły Łódzkie Zakłady Radiowe „Fonica”.

Wigury

Piłsudskiego

Roosevelta

Nawrot

Tuwima

Moniuszki

Traugutta

Narutowicza

Jaracza

Rewolucji 1905

Brzeźna

pl. Wolności

Radwańska

pl. Wolności

Żwirki

Mickiewicza

Zamenhofa

Andrzeja

6 Sierpnia

Zielona

Więckowskiego

Próchnika

piotrkowska-nr.pl

© Wszystkie prawa zastrzeżone