ulica Piotrkowska 74
ulica Piotrkowska 74 nr hip. 512 + część 513
do 1850 r. nr 104 + część 103
Obszar obecnej posesji Piotrkowskiej 74, oraz teren zajęty przez ulicę Moniuszki (dawniej pasaż Meyera), to dwie pierwotne działki - północna o nr 104 (później nr hip. 512) i południowa o nr 103 (później nr hip. 513).
- działka północna nr 104 (hip. 512)
Na mocy Protokołu Deklaracyjnego, z lipca 1834 r., plac nr 104 przy ulicy Piotrkowskiej objął tkacz przybyły z Saksonii, Jan Gottlieb Schröder.
Nowy właściciel zobowiązał się do utrzymywania w ciągłym ruchu fabryki wyrobów bawełnianych, składającej się z 3 warsztatów, przy której 2 czeladzi użytych będzie, oraz do wystawienia domu drewnianego.
Schröder nie wystawił przyrzeczonego domu frontowego, jedynie domek tylny z drzewa pod gontami.
Córka Jana Gottlieba i Marii Rozyny z d. Faltz, Joanna Krystyna Schröder, poślubiła w 1836 r. Karola Gottlieba Eiserta, syna Krystiana Gotthelfa Eiserta.
Zobacz przedstawicieli rodziny Jana Gottlieba Schrödera na Piotrkowska Tree.
Stosownie do protokółu z maja 1839 r. Schröder sprzedał nieruchomość Adalbertowi Schütz.
W 1840 r. córka Adalberta, Franciszka Schütz, poślubiła Franciszka Petzolda (akt 63) - zobacz rodzina Petzold.
Przynajmniej od pierwszej połowy lat 50-tych posesja należała do małżonków Petzold, a po przedwczesnej śmierci Franciszka (zmarł w 1855 r., w wieku 37 lat), do wdowy Franciszki.
Córka Franciszka i Franciszki, Maria Petzold, poślubiła w 1866 r. Maurycego Liebisch. Siostra Marii, Marianna Petzold, wyszła za mąż, w 1869 r., za Franciszka Liebisch, brata Maurycego.
Przynajmniej od końca lat 70-tych posesja była już w rękach Ludwika Meyera (zobacz poniżej), który wykupił grunt działki.
1879-1880 - "O wykupie bezterminowych czynszów przez Ludwika Meyera z gruntu nr 104/512 w mieście Łodzi". [zobacz]
- działka południowa nr 103 (hip. 513)
Na mocy Protokołu Deklaracyjnego, z marca 1835 r., plac nr 103 przy ulicy Piotrkowskiej objął tkacz przybyły z Saksonii, Jan Krystian Wendler.
Nowy właściciel zobowiązał się do utrzymywania w ciągłym ruchu fabryki wyrobów bawełnianych, składającej się z 3 warsztatów, przy której 2 czeladzi użytych będzie, oraz do wystawienia domu drewnianego jednofamilijnego.
Po śmierci Wendlera (zmarl w 1859 r.) nieruchomość należała do jego żony, Joanny Krystyny z d. Augst, córki Jana Gottlieba Augst.
Córka Jana Krystiana i Joanny Krystyny, Joanna Zofia Wendler, poślubiła Rudolfa Jana Augusta Rühmanna, brata Karola Rühmanna.
Zobacz przedstawicieli rodziny Wendler na Piotrkowska Tree.
W latach 60-tych posesja przeszła w ręce tkacza z Czech, Edwarda Meier. Po śmierci Meiera (zmarł w 1870 r.) nieruchomość należała do jego żony, Krystyny z d. Ludwig, córki Franciszka Ludwiga.
Syn Edwarda i Krystyny, Edward jr. (ur. 1857), ożenił się w 1883 r. z Amalią Olgą Schultz. Siostra Edwarda jr., Paulina (ur. 1860), poślubiła w 1882 r. Edwarda Jahn, siostrzeńca Józefa Lisnera.
Drugi syn, Józef Meier, ożenił się w 1879 r. z Emmą Sindermann, córką Franciszka Sindermanna.
Pod koniec lat 70-tych Krystyna Meier wykupiła grunt działki.
1879-1879 - "O wykupie bezterminowych czynszów przez Krystynę Meyer [Meier] z gruntu pod nr 103/513 w mieście Łodzi". [zobacz]
Zobacz przedstawicieli rodziny Meier na Piotrkowska Tree.
Prawdopodobnie wkrótce po wykupieniu gruntu nieruchomość kupił Ludwik Meyer.
Pierwotną zabudowę posesji 512 i 513, przed wytyczeniem pasażu Meyera, przedstawia plan Rudolfa Micińskiego z 1873 r. - zobacz
Ludwik Meyer (zobacz również Piotrkowska 72), który po pożarze w 1874 r. kupił (w spółce z Juliuszem Kunitzerem) fabrykę Edwarda Haentschla przy Piotrkowskiej 72, już wtedy nie widział dla niej przyszłości w centrum miasta. Zakład wprawdzie odbudowano i produkcja ruszyła ponownie w 1875 r., ale infrastruktura i zatrudnienie pozostały na dawnym poziomie.
Od lat 70-tych działania Ludwika Meyera skupiły się na zwiększaniu stanu posiadania okolicznych gruntów, dla których już wtedy widział inne, niż przemysłowe przeznaczenie.
Co skłoniło Ludwika Meyera do wykupienia rozległego terenu pomiędzy Piotrkowską, a Dziką (dz. Sienkiewicza) i zdobycia zgody na wytyczenie nowej ulicy? Wieść miejska niesie, że bezpośrednim powodem były pogłoski o przeniesieniu stolicy guberni z Piotrkowa do Łodzi (MA). Ekskluzywne wille, zbudowane wzdłuż nowej ulicy, miały być wynajmowane najwyższym dostojnikom gubernialnym.
W 1884 r. stanął okazały, narożny gmach przedsiębiorstwa spadkobierców Ludwika Geyera, od 1886 r. Towarzystwa Akcyjnego Wyrobów Bawełnianych "Ludwik Geyer".
Na większej części nieruchomości 513 Meyer wytyczył prywatną drogę przejazdową, która przyjęła nazwę pasażu Meyera (dz. ul. Moniuszki). Ekskluzywne wille, wystawione w latach 1885-88 (MA) po obu stronach pasażu, nie doczekały się wprawdzie gubernialnych lokatorów, ale cieszą nasze oczy do dzisiaj.
* * *
Przy Piotrkowskiej 74, w siedzibie Tow. Akc. Ludwika Geyera, funkcjonował wykwintny skład win i towarów kolonialnych (filia składu warszawskiego na pl. Teatralnym), oraz elegancka restauracja Antoniego Stępkowskiego.
Gmach Geyera gościł firmę "A. Stępkowski" do przełomu XIX i XX w. Jako pierwszy, w sierpniu 1899 r., został przeniesiony skład win i towarów kolonialnych (MA). Nowy sklep uruchomił działalność w kamienicy Szaji Rosenblatta, w narożnym lokalu u zbiegu Piotrkowskiej 65 i Benedykta (dz. 6 Sierpnia).
Trzy lata później, we wrześniu 1902 r., zmieniła również adres restauracja, którą przeniesiono do willi przy pasażu Meyera 9 (MA). Restauracja Stępkowskiego działała pod nowym adresem niedługo i ok. 1904/05 r. przeszła w ręce Adolfa Inisa - z tego okresu pochodzi prawdopodobnie zdjęcie wnętrza lokalu (MA). W 1911 r., po gruntownym remoncie, Inis otworzył restaurację w zachodniej części willi, pod adresem pasażu Meyera 7 (MA).
Ok. 1904/05 r. firma "A. Stępkowski zakończyła całkowicie działalność w Łodzi. Nowym właścicielem składu win u zbiegu Piotrkowskiej i Benedykta został S. Bielecki (MA).
Warto nadmienić, że Antoni Stępkowski, uznany stołeczny restaurator, kupiec i energiczny przedsiębiorca, żył w latach 1831-1889. Po jego śmierci, co najmniej w okresie następnych kilkunastu lat, firmą „A. Stępkowski” kierowała żona, Julia Stępkowska, z domu Müller.
Od 1899 r. funkcjonowała pod tym adresem filia warszawskiej firmy "Gebethner i Wolff".
* * *
W 1901 r. Ludwik Meyer niespodziewanie zakończył działalność zawodową i osiadł na podłódzkim Brusie. Komisja Likwidacyjna - L. Meyer, powołana do likwidacji przedsiębiorstwa Meyera i zaspokojenia jego wierzytelności, rozpoczęła w 1903 r. sprzedaż willi przy obecnej ulicy Moniuszki. Jakie były dalsze losy okazałych rezydencji?
Już w 1903 r. nowym właścicielem willi TRIANON został Chaskiel Simon Sakheim (Zakheim) i jego żona Guta Fajga.
1903 - "O przebudowie przez Chaskiela Zakheima murowanego, piętrowego domu i piętrowego budynku gospodarczego pod numerem 5/514 przy Pasażu Meyera w mieście Łodzi". [zobacz]
1911 - "Projekt przebudowy przez Chaskiela Zakheima okien, drzwi i urządzenia pomieszczenia mieszkalnego w murowanej, piętrowej oficynie i budowy parterowego magazynu pod numerem 5/514 przy Pasażu Meyera w mieście Łodzi". [zobacz]
Jakie działania Pana Sakheima pozwoliły na kupno prestiżowej nieruchomości? Materiały archiwalne wymieniają fabrykę towarów wełnianych. Można sądzić, że produkcja własna, jeżeli w ogóle miała miejsce, była zlecana tkalniom zarobkowym, a właściwą profesją Chaskiela Sakheima był handel. Co ciekawe, willa pozostawała w rękach rodziny Sakheim do wybuchu II wojny światowej - "Księga Adresowa m. Łodzi 1937-39" wymienia Gutę Sakheim jako właścicielkę nieruchomości przy Moniuszki 5.
Pod tym adresem stoi symetryczna willa, będąca lustrzanym odbiciem budynku po drugiej stronie ulicy, przy Moniuszki 6/8. Po 1903 r. nieruchomości pod nr 7 i 9 należały wprawdzie do różnych właścicieli, ale związanych ze sobą na gruncie zawodowym.
Willa przy pasażu Meyera 7 była w rękach Hilarego Littauera i jego żony Dory, zaś sąsiednią, pod nr 9, kupił wspólnik Littauera, Józef Friedman (również z żoną). W pierwszych latach XX w., prawdopodobnie do pożaru w 1907 r., produkcja włókiennicza Littauera i Friedmana była związana z fabryką Jakuba Dobranickiego przy Cegielnianej 89.
1899-1906: "Friedman Józef i Littauer Hilary, Łódź, ul. Cegielniana 89, Przędzalnia i tkalnia mechaniczna". [zobacz]
Powyższy stan własności utrzymał się do końca pierwszej dekady XX w. Ok. 1912 r. miejsce Hilarego Littauera zajął Leopold Landsberg z żoną Surą.
1913 - "Projekt przebudowy przez Leopolda Landsberga wewnętrznych ścian i nadbudowy piętra nad przejazdem w murowanym, piętrowym domu pod numerem 7 przy ulicy Pasaż Majera w mieście Łodzi". [zobacz]
Działalność Landsberga, jak nietrudno zgadnąć, była również związana z branżą włókienniczą. Firma została założona pod koniec lat 80-tych XIX w. W długim okresie, począwszy od pierwszych lat XX w., do ok. 1925 r., produkcja wyrobów wełnianych funkcjonowała w dzierżawionych obiektach przy Łąkowej 4 (skład - Cegielniana 36, później Moniuszki 7) MA, należących wcześniej do Markusa Kutnera. W okresie późniejszym, do ogłoszenia upadłości w połowie lat 30-tych, firma Landsberga wykorzystywała obiekty przy Nowo Cegielnianej 15 (później Śródmiejska 37/39 lub 43/45, obecnie Więckowskiego 45) MA.
1928 - "Mechaniczna tkalnia przy ul. Nowo-Cegielnianej 15, właściciel Leopold Landsberg". [zobacz]
1934-38 - "Mechaniczna tkalnia przy ul. Śródmiejskiej 43/45, właściciel Masa Upadłości firmy Leopold Landsberg". [zobacz]
Można przypuszczać, że Leopold Landsberg (lub jego rodzina) pozostawał właścicielem willi przy Moniuszki 7 przynajmniej do połowy lat 30-tych XIX w.
Ok. 1915 r. właścicielem willi przy pasażu Meyera 9 został Henryk Hirschberg.
MA (materiały archiwalne) - zobacz
Ogłoszenia prasowe:
- "Gebethner i Wolff" Księgarnia i skład nut
- A. Stępkowski Restauracja
- Bank Kupiecki Łódzki
- Ludwik Cukier Fabryka wyrobów wełnianych i półwełnianych
- Stefan Wojewódzki Sprzedaż samochodów, magazyn mebli i artykułów biurowych
- Tow. Akc. Wyrobów Bawełnianych Ludwika Geyera
- Bank Handlowy w Warszawie Oddział w Łodzi
Wigury
Piłsudskiego
Roosevelta
Nawrot
Tuwima
Moniuszki
Traugutta
Narutowicza
Jaracza
Rewolucji 1905
Brzeźna
pl. Wolności
Radwańska
pl. Wolności
Żwirki
Mickiewicza
Zamenhofa
Andrzeja
6 Sierpnia
Zielona
Więckowskiego
Próchnika
piotrkowska-nr.pl
© Wszystkie prawa zastrzeżone