ulica Piotrkowska 184
ulica Piotrkowska 184 nr hip. 570
do 1850 r. nr 45
Na podstawie umowy z września 1833 r. nieruchomość nr 45 przy ulicy Piotrkowskiej (dz. Piotrkowska 184) objął tkacz płucienniczo bawełniany z Saksonii przybyły, Jan Lebrecht Halang.
Halang zobowiązał się do kupna frontowego domu rządowego, za kwotę 3000 złp.
Aktem z marca 1839 r. wdowa po Janie Lebrechcie (zm. 1838 akt 137), Krystiana Elżbieta, sprzedała nieruchomość Edwardowi Schmidt, który przejął spłatę domu frontowego, w wysokości 2800 złp, pozostałą po poprzednim właścicielu.
Edward Schmidt urodził się ok. 1809 r. w Chemnitz, w Saksonii. W 1837 r., już w Łodzi, ożenił się z Franciszką z d. Schmidt akt 75 (zbieżność nazwisk prawdopodobnie przypadkowa).
Umową z grudnia 1842 r. Schmidt sprzedał nieruchomość, wraz z ręcznymi maszynami, Karolowi Trenkler, przedsiębiorcy różnych zakładów fabrycznych, za summę szacunkową 6 tysięcy złotych polskich, czyli rubli srebrem 900.
Na mocy kontraktu, zawartego w lipcu 1849 r., Trenkler sprzedał nieruchomość Ferdynandowi Seeliger (zobacz poniżej), za kwotę 630 rubli srebrem.
Dom w obecnym kształcie został wystawiony ok. 1896 r.
Pod koniec XIX w. w rękach Seeligerów pozostawały nieruchomości przy Piotrkowskiej 184, 186 i 188 - zobacz plan.
Przedstawiciele rodziny Seeliger, później również skoligaceni z nimi członkowie rodziny Teschich, pozostawali właścicielami posesji przy Piotrkowskiej 184 do momentu nacjonalizacji po II wojnie światowej, a dom frontowy zamieszkiwali do lat 70-tych XX w.
Właścicielem sąsiedniej nieruchomości przy Piotrkowskiej 186, w latach 1839-1867, był Gottlieb Seeliger. Z postacią Gottlieba Seeligera spotykamy się już wcześniej, w 1828 r., kiedy to objął plac nr 203 i połowę placu 204, czyli teren obecnej posesji Piotrkowskiej 215. Czy Gottlieba i Ferdynanda Seeligerów łączyło pokrewieństwo? Do wyjaśnienia.
Ferdynand Seeliger
Zobacz przedstawicieli rodziny Seeliger na Piotrkowska Tree.
Ferdynand Seeliger (ur. ok. 1804, zm. 1877 akt 644), mechanik, urodził się w Chemnitz, w Saksonii. Był jedynym synem Jana i Joanny Krystyny Schreger.
Spisy ludności stałej miasta Łodzi, z lat 1827-31, wymieniają Ferdynanda Seeligera przy Piotrkowskiej 160 - pod tym adresem był zameldowany razem ze swoją starszą siostrą Julianną i jej mężem Krystianem Fryderykiem Wendischem. Można przypuszczać, że powodem przybycia Ferdynanda do Łodzi było uruchomienie przez Wendischa przędzalni na Księżym Młynie, gdzie w 1827 r. stanął, ówcześnie największy, trzykondygnacyjny budynek fabryczny.
W 1828 r. Ferdynand poślubił (akt 50) Julię (Justynę) Lamprecht (ur. ok. 1807, zm. 1845 akt 121). Wybrane dzieci Ferdynanda i Julii:
- Maria (ur. 1829 akt 230, mąż Karol Albert Fryderyk Serini, ślub 1856 akt 5),
- Fanny (ur. 1837 akt 40, mąż Teodor Kahl, ślub 1871 akt 153),
- Berta (ur. 1840 akt 38, mąż August Teschich, ślub 1869 akt 127),
- Emil (ur. 1842 akt 335, zm. 1879, żona Anna Ludwika Martin, ślub 1870 akt 93),
Fabryka założona przez Ferdynanda Seeligera funkcjonowała nieprzerwanie do wybuchu II wojny światowej.
Jan Petersilge, w kalendarzu na rok 1870, wymienia istniejące ówcześnie zakłady przemysłowe, a wśród nich Wykończalnia towarów bawełnianych i lnianych Ferdinanda Seeligera. Założona w roku 1849.
W odróżnieniu od pobliskich firm Józefa Gampe ("Gampe i Albrecht") i Karola Hoffrichtera, położonych po południowej stronie ulicy Pustej (dz. Wigury), produkcja Seeligerów nie została przeniesiona poza centrum miasta. Podobnie jak kilka innych przedsiębiorstw (zobacz poniżej), Seeligerowie zajmowali do końca obecny obszar północnego "Manhattanu" (MA).
W 1894 r., w odbudowanej po pożarze trzypiętrowej przędzalni wełny, zamontowano dynamomaszynę, która umożliwiła zelektryfikowanie nowego obiektu przemysłowego. Kilka lat później zelektryfikowano również budynek apretury.
W połowie lat 30-tych XX w. zakład zatrudniał 100 robotników i zajmował obszar ponad 16 tys. m², z czego obiekty fabryczne stanowiły ponad 3 tys. m² (MA).
W gazecie "Orędownik", z 1939 r., możemy przeczytać krótkie wiadomości o strajku w przedsiębiorstwie na Piotrkowskiej 184/186 (MA).
Na koniec ciekawa informacja, jaka pojawiła się w piotrkowskim czasopiśmie "Tydzień", w lutym 1881 r. (MA). "Ustawiane" licytacje maja długą tradycję. Był to (nie do końca czas przeszły) szybki i skuteczny sposób pozbycia się "natrętnych" wierzycieli. Jak sprawy się miały w 1881 r.? Może się kiedyś dowiemy.
MA (materiały archiwalne) - zobacz
Archiwalne dokumenty budowlane:
1867 – "Projekt dobudówki do fabryki znajdującej się w mieście Łodzi i stanowiącej własność Seeligera". [zobacz]
1872 – "Projekt budowy magazynu przez Seeligera na nieruchomości numer 570 w mieście Łodzi". [zobacz]
1887 - "Plan zdjęty z natury z zaznaczeniem budynków dotychczas nie zatwierdzonych i plan projektowanych nadbudówek, przebudówek i nowych budynków, a mianowicie: a) niezatwierdzone budynki zaznaczone na planie ogólnym: murowana parterowa farbiarnia, murowany parterowy magazyn, murowany parterowy budynek dla stróża i stajni i drewniana parterowa szopa, b) nadbudowa piętra na istniejącej oficynie mieszkalnej, w) przebudowa parterowego drewnianego budynku magla na murowany i g) budowa murowanej parterowej stajni i szopy na nieruchomości Marii Serini pod numerami 570 i 571 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi". [zobacz]
1894 – "O odmowie zatwierdzenia planu na budowę przez Marię Seeliger murowanego, piętrowego domu i murowanego, piętrowego budynku gospodarczego pod numerem 184/570 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]
1894 – "Zdjęty z natury plan trzypiętrowej fabryki odbudowanej po pożarze, zamiast planu zatwierdzonego 14 lipca 1894 r. za nr 13, na nieruchomości pod numerami 570 i 571 G. F. Seeligera przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]
1894 – "Plan rozmieszczenia sieci przewodów i dynamomaszyny w elektryfikowanej przędzalni wełny znajdującej się w budynku fabrycznym G. F. Seeligera położonym pod numerami 570 i 571 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi guberni piotrkowskiej”. [zobacz]
1895 – "Zdjęty z natury rysunek wybudowanej przez Marię Seeliger murowanej, trzypiętrowej przędzalni, ze zmianami w stosunku do zatwierdzonego planu, pod numerami 184-186/570-571 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]
1899 – "Plan rozmieszczenia sieci przewodów elektrycznych w elektryfikowanej apreturze Ferdynanda Seeligera pod numerem 570 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi guberni piotrkowskiej”. [zobacz]
1900 – "O budowie przez Adolfa Seeligera w mieście Łodzi murowanego, parterowego budynku pakowalni i ekspedycji towarów”. [zobacz]
1911 – "Projekt na budowę przez Emila Seeligera murowanej, parterowej oficyny - magazynu towarów i przebudowę dachu nad parterową oficyną pod˝ N 570-571”. [zobacz]
Ogłoszenia prasowe:
- Ferdynand Seeliger Apretura bawełny i jedwabiu
Fabryki północnego "Manhattanu"
Kwartał zamknięty obecnymi ulicami Piotrkowską, Wigury, Sienkiewicza i Piłsudskiego (daw. Piotrkowską, Pustą, Dziką/Mikołajewską i Główną), to obszar działania, poza przedsiębiorstwem rodziny Seeliger, kilku średniej wielkości fabryk, których produkcja dotyczyła nie tylko branży włókienniczej, ale również metalowej i elektrotechnicznej:
Fabryka Maurycego Bauera przy Piotrkowskiej 170 - zobacz
Fabryka Bera Etkinda przy Piotrkowskiej 190 - zobacz
Fabryka przy ulicy Pustej 10 (dz. Wigury 10)
Pierwsze obiekty przemysłowe przy Pustej 10 powstały pod koniec lat 70-tych XIX w.
1879 - "O budowie przez Wilhelma Kerna dwupiętrowej przędzalni z kotłem pod nr 575 w mieście Łodzi". [zobacz]
Posesja fabryczna przy Pustej 10 stanowiła własność Wilhelma Kerna jeszcze pod koniec lat 80-tych XIX w., co potwierdza taryfa domów z 1888 r. i plan Hilarego Majewskiego z 1889 r.
Wystawienie mechanicznej fabryki przez Kerna pod koniec lat 70-tych XIX w. nie może dziwić. Znaczący przełom techniczny w łódzkim włókiennictwie, jaki rozpoczął się w latach 50-tych i 60-tych XIX w. (z uwzględnieniem wcześniejszych dokonań L. Geyera, T. Grohmana i D. Landego), w latach 70-tych nabierał prawdziwego rozmachu, szczególnie w obszarze produkcji bawełnianej. Produkcja ręczna, a co za tym idzie praca nakładcza, zaczęły ustępować sile pary. W miejsce odchodzącego w przeszłość nakładu, należało wystawić fabrykę "z kotłem" i dobrze ją wydzierżawić. Tak też się stało. Dzierżawcą obiektów Kerna przy Pustej 10 był Emil Wicke. Samodzielne przedsiębiorstwo Wicke, fabryka taśmy gumowej, rozpoczęło produkcję przy szosie Milscha (dz. Kopernika 36) pod koniec lat 80-tych XIX w.
W pierwszej połowie lat 90-tych XIX w. posesja fabryczna przy Pustej 10 przeszła w ręce Augusta Hüffera (MA) - zobacz poniżej rodzina Hüffer. Nowy właściciel, którego właściwą produkcją był sprzęt elektrotechniczny (dynamomaszyny, kable, drut), nie zaprzepaścił dokonań swojego poprzednika. Na działce sięgającej do wysokości Piotrkowskiej 188 (zobacz plany), Hüffer rozbudował obiekty przemysłowe, zarówno na potrzeby produkcji własnej, jak i włókienniczej.
1895 - "O zatwierdzeniu projektu dobudowy przez Augusta Hüffera w Łodzi przy Pustej ulicy pod numerem 10/575 murowanej, dwupiętrowej tkalni mechanicznej do istniejącej maszynowni". [zobacz]
1903 - "O budowie przez Augusta Hüffera w mieście Łodzi przy ulicy Pustej pod numerem 10/575a murowanej, dwupiętrowej tkalni, nadbudowie pierwszego piętra, nadbudowie pierwszego i drugiego piętra z poddaszem na ścianach warsztatu przyborów elektrycznych". [zobacz]
Mechaniczna tkalnia przy Pustej 10 służyła, między innymi, Juliuszowi Kindermannowi, który ulokował tutaj swoją produkcję w początkowym okresie samodzielnej działalności przemysłowej.
Pod koniec pierwszej dekady XX w., być może po śmierci Augusta Hüffera, nieruchomość przeszła w ręce innego znanego łódzkiego przemysłowca, Oskara Schweikerta. Kolejny właściciel dokonał dalszej rozbudowy i przystosował całą infrastrukturę na potrzeby produkcji włókienniczej.
1912 - "Projekt budowy murowanej, dwupiętrowej tkalni mechanicznej na nieruchomości Augusta Hüffera, obecnie należącej do Oskara Schweikerta pod numerem 575 przy ulicy Pustej w mieście Łodzi". [zobacz]
1913 - "Projekt budowy przez Oskara Schweikerta murowanego, parterowego budynku mieszczącego stołówkę, pod numerem 575 przy ulicy Pustej w mieście Łodzi". [zobacz]
1913-1914 - "Projekt powiększenia przez Oskara Schweikerta tkalni i przędzalni oraz plan zdjęty z natury istniejących budynków fabrycznych przy ulicy Pustej numer 10 w Łodzi". [zobacz]
Począwszy od pierwszych lat drugiej dekady XX w., prawdopodobnie w wyniku trudności finansowych Schweikertów spowodowanych stratami wyniesionymi z I wojny światowej, obiekty przemysłowe przy Pustej, później już Wigury 10, były wykorzystywane przez firmę "Spółka Akcyjna Przemysłu Włókienniczego Weiss i Poznański" (MA).
Adolf Weiss i N. H. Poznański prowadzili tutaj działalność do 1938 r. W marcu 1939 r., w drodze przetargu publicznego, posesja fabryczna przy Wigury 10 została sprzedana (MA). Miesiąc później nowy właściciel, warszawianin, rozpoczął prace rozbiórkowe (MA). Zdjęcie lotnicze z 1942 r. przedstawia już pusty plac.
Fabryka przy ulicy Pustej/Wigury 10 jest widoczna na panoramie Łodzi wykonanej z wieży kościoła św. Jana (MA).
W latach 60-tych XX w. na dawnej nieruchomości Wilhelma Kerna wystawiono budynek szkolny.
1963 - "Szkoła Podstawowa nr 14 w Łodzi, ul.Wigury 8/10 nadanie im. Józefa Lompy". [zobacz]
MA (materiały archiwalne) - zobacz
Fabryka Tobiasza Bialera i Chaima Bromberga przy ulicy Mikołajewskiej 113 (dz. Sienkiewicza 113)
Mechaniczna fabryka Chaima Bromberga i Tobiasza Bialera przy Mikołajewskiej 113 (MA), produkująca tasiemki i sznurki z wełny angorskiej i jedwabiu, została wzniesiona ok. 1894 r.
1894 - "O budowie przez Tobiasza Bialera i Chaima Bromberga mechanicznej fabryki tasiemek i sznurków z wełny angorskiej i jedwabiu składającej się z murowanych budynków, przy ulicy Mikołajewskiej pod numerem 113/568 w mieście Łodzi". [zobacz]
W 1897 r. spłonął dwupiętrowy budynek tkalni, ale obiekt odbudowano. Przy produkcji tasiemek pracowało ok. 50 robotników.
1897 - "Projekt odbudowy spalonego, dwupiętrowego budynku tkalni mechanicznej, a także nadbudowy poddasza nad tymże budynkiem przy fabryce Bialera i Bromberga pod numerem 568 przy ulicy Mikołajewskiej w mieście Łodzi, gubernii piotrkowskiej". [zobacz]
W tym samym okresie działała również pod tym adresem tkalnia Michała Silberzweiga, zatrudniająca 40 robotników, oraz fabryka chustek braci Bukiet.
Na przełomie XIX i XX w. fabryka przeszła w ręce Grzegorza Krawetza.
1900 - "Plan zdjęty z natury fabryki należącej obecnie do Grzegorza Krawetza, a wcześniej do Bialera i Bromberga znajdującej się w mieście Łodzi przy ulicy Mikołajewskiej pod numerem 568". [zobacz]
W XX w., do wybuchu II wojny światowej, funkcjonowało przy Mikołajewskiej, później Sienkiewicza 113, wiele podmiotów, między innymi:
- M. Windsberg, przędzalnia,
- Maurycy Frankfurt i S-ka, przędzalnia,
- Tow. Akc. "Tkanina",
- Edmund Lorenc i Ludwik Hauk, przędzalnia wigoniowa, szarpalnia, personel: 191 osób, wcześniej (od 1922) na Gdańskiej 133,
- Ludwik Hauk, przedzalnia wigoniowa, szarpalnia, personel: 210 osób,
- Bernard Mitminger i B-cia Danielak (Jankiel i Moszek), przędzalnia, oraz fabryka chustek i tkanin wzorzystych, wcześniej (od 1924) na Zgierskiej 38.
Po II wojnie światowej obiekty przy Sienkiewicza 113 były wykorzystywane przez zakłady odzieżowe "Próchnik".
Całość zabudowań przemysłowych wyburzono (prawdopodobnie wysadzono) w latach 70-tych XX w., podczas budowy osiedla "Manhattan". Lokalizację dawnego terenu fabrycznego przedstawia zaznaczenie (na czerwono) na ortofotomapie z 2015 r. (MA).
MA (materiały archiwalne) - zobacz
rodzina Hüffer
Zobacz przedstawicieli rodziny Hüffer na Piotrkowska Tree.
W 1853 r. przedstawiciele rodziny Hüfferów, zamożnych kupców saksońskich, uruchomili w Neukirchen k. Crimmitschau przędzalnię wigonii (MA).
Uwłaszczenie chłopów, przeprowadzone przez rząd rosyjski w 1864 r., otworzyło drogę dla korzystnego wykupowania gruntów podłódzkich włościan. Transakcje zawierano na granicy prawa, o czym można przeczytać w "Odgłosach" z 1887 r. (MA). Wymienione okoliczności umożliwiły wielu fabrykantom, w tym również Hüfferom, zakup terenów pod nowe inwestycje.
Łódzkie dzieje rodziny Hüfferów tworzyli synowie Ludwika:
- Henryk, ur. ok. 1858, żona Albina Rohling,
- Edward (metrykalnie Edward Józef), ur. ok. 1860, żona Jadwiga Rohling,
- August, ur. ok. 1863,
- Teodor (metrykalnie Teodor Wilhelm), ur. ok. 1864, żona Jadwiga Jenny Feder,
- Wilhelm (metrykalnie Wilhelm Oskar Gustaw), ur. ok. 1865, żona Helena Bennich.
Pierwsze lata łódzkiej działalności Hüfferów są najczęściej kojarzone z fabryką we wsi Dąbrowa. Czy była to pierwsza łódzka inwestycja Hüfferów? Nie dotarłem jeszcze do dokumentów związanych z powstaniem fabryki przy ulicy Rzgowskiej. Opracowania wymieniają rok 1879 i Edwarda jako inwestora (w tym czasie miałby ok. 20 lat).
W tym miejscu należy wymienić jeszcze jedną fabrykę, istniejącą już w pierwszej połowie lat 70-tych przy ówczesnej ulicy Emilii 616a (obecnie północno zachodni róg Tymienieckiego i Kilińskiego) - obiekty są widoczna na planie R. Micińskiego z 1873 r. W latach 80-tych fabrykę pod tym adresem prowadził Henryk (MA). Kto i kiedy wystawił murowane obiekty przy Emilii? Na razie pytanie bez odpowiedzi.
Pod koniec lat 80-tych ogłoszono upadłość przedsiębiorstwa Hüfferów w Saksonii (MA). Skutki tego wydarzenia dotknęły również rodzinne interesy w Łodzi. Fabrykę przy Rzgowskiej przejął rosyjski kupiec Włodzimierz Stolarow.
Henryk Hüffer, najstarszy z braci, zmarł w 1899 r. Przez ostatnie lata pełnił funkcję dyrektora zakładów Stolarowa przy Rzgowskiej (MA).
W okresie międzywojennym powrócił do współwłasności Edward Hüffer, który został wspólnikiem Stolarowów.
Problemy związane z upadłością firmy w Crimmitschau nie wpłynęły na pozostałych trzech braci. August rozwijał działalność przy Pustej 10, a Teodor i Wilhelm, pod szyldem "Bracia Hüffer", przy ulicy Wólczańskiej (MA).
Koligacje związały Hüfferów z rodzinami znamienitych łódzkich przemysłowców.
MA (materiały archiwalne) - zobacz
Wigury
Piłsudskiego
Roosevelta
Nawrot
Tuwima
Moniuszki
Traugutta
Narutowicza
Jaracza
Rewolucji 1905
Brzeźna
pl. Wolności
Radwańska
pl. Wolności
Żwirki
Mickiewicza
Zamenhofa
Andrzeja
6 Sierpnia
Zielona
Więckowskiego
Próchnika
piotrkowska-nr.pl
© Wszystkie prawa zastrzeżone