piotrkowska-nr.pl

Piotrkowska_104

27 marca 2015

Próchnika

Więckowskiego

Zielona

6 Sierpnia

Andrzeja

Zamenhofa

Mickiewicza

Żwirki

pl. Wolności

Radwańska

pl. Wolności

Brzeźna

Rewolucji 1905

Jaracza

Narutowicza

Traugutta

Moniuszki

Tuwima

Nawrot

Roosevelta

Piłsudskiego

Wigury

ulica Piotrkowska 104

ulica Piotrkowska 104 nr hip. 529

do 1850 r. nr 86

Pod koniec lat 30-tych XIX w. ówczesny właściciel, Jan Kieseweter, sprzedal nieruchomość przy Piotrkowskiej 86 (dz. Piotrkowska 104) Gottfrydowi Kürzke.

W październiku 1841 r. Kürzke sprzedał nieruchomość Karolowi Gottliebowi Finke.

Na froncie Piotrkowskiej stał w tym czasie dom drewniany pod gontami długości łokci* 26, szerokości łokci 14, wysokości łokci 3½ miary nowopolskiej.

* - 1 łokieć = 0,576 m

Pod koniec lat 50-tych Finke jest nadal wymieniany jako właściciel nieruchomości.

Przy obecnej Piotrkowskiej 104, w połowie lat 60-tych, rozpoczął swoją karierę przemysłową jeden z największych łódzkich fabrykantów, Juliusz Heinzel (zobacz rodzina Heinzel).

Tak pisze Jan Petersilge w kalendarzu wydanym w 1870 r.:

„Machaniczna tkalnia Juliusa Heintzla. Założona w roku 1865. Zatrudnia 190-200 osób; zużywa surowca za 130000 rubli; dostarcza gotowe towary za 200000 rubli rocznie; płaci 17000 rubli rocznie za cła i koszty przywozu surowca”.

Dynamicznie rozwijające się przedsiębiorstwo włókiennicze Juliusza Heinzela zajmowało sukcesywnie sąsiadujące parcele - przy obecnej Piotrkowskiej 102a, 104a, 106 i 102. Zachodzące zmiany dobrze obrazują plany z 1873, 1877 i 1906 r. - zobacz

W pierwszej tkalni mechanicznej, zbudowanej w 1865/66 r., zaopatrzonej w maszynę parową o mocy 35 KM, pracowały 32 krosna.

Pod koniec lat 70-tych pracowało już ponad 900 krosien mechanicznych, wyrabiających tkaniny wełniane i półwełniane. Widok fabryki Heinzela z lat 80-tych XIX w. przedstawia litografia, zamieszczona w jubileuszowym wydaniu "Lodzer Zeitung" z 1888 r.

Tkalnie i przędzalnie przy Piotrkowskiej 104 dały początek drugiemu kompleksowi przemysłowemu Heinzela. W południowej części miasta, na obszarze pomiędzy ulicą Piotrkowską, Brzeźną i Dziką/Mikołajewską (dz. Sienkiewicza), powstały obiekty zamykające cykl technologiczny - farbiarnie, drukarnie i apretury - zobacz Piotrkowska 224/226.

Pałac Juliusza Heinzela, który stanął na froncie Piotrkowskiej na początku lat 80-tych, został zbudowany przez firmę projektowo-budowlaną Otto Gehliga (zobacz poniżej).

Opis przedsiębiorstwa Heinzela, napisany jeszcze za jego życia, można przeczytać w Kalendarzu „Łodzianin” z 1893 r. [zobacz]

Po stratach wyniesionych z I wojny światowej, przedsiębiorstwo nie odzyskało już dawnej świetności. W 1925 r. ogłoszono upadłość Towarzystwa Akcyjnego "Juliusz Heinzel".

Budynki fabryczne przy Piotrkowskiej 104 były wynajmowane przez syndyka różnym przedsiębiorstwom, m.in., Dawidowi Wajdengart (tkalnia tkanin jedwabnych na krawaty), Beniaminowi Chmielnickiemu (produkcja chust i szali wełnianych), Zygmuntowi Żyżniewskiemu (import samochodów), Oskarowi Guhl (sprzedaż wyrobów chemicznych).

W latach 20-tych XX w. funkcjonował pod tym adresem skład i siedziba zarządu Spółki Akcyjnej Przemysłu Bawełnianego B. Freidenberg. Obiekty fabryczne Bera Freidenberga zostały wystawione w latach 90-tych XIX w. przy obecnej ulicy Kilińskiego 210.

W okresie międzywojennym mieściła się tutaj siedziba zarządu i skład wyrobów fabryki "Bracia Bukiet".

Na przełomie XIX i XX w. produkcja chustek braci Bukiet (Abram, Naftali karta 6 , Dawid Arie karta 3) była prowadzona w wynajmowanych pomieszczeniach fabryki Tobiasza Bialera i Chaima Bromberga, przy ulicy Mikołajewskiej 113 (dz. Sienkiewicza 113, obiekty nie istnieją). Kantor i skład towarów mieścił się w tym czasie przy ulicy Benedykta 7, w zabudowaniach należącej do Bukietów posesji, zajmującej obszar pomiędzy ulicą Spacerową i Wólczańską (obecnie 6 Sierpnia, pomiędzy al. Kościuszki 13 i Wólczańską 62).

W 1905 r. bracia Bukiet wystawili własne obiekty przemysłowe przy Benedykta 58 (dz. 6 Sierpnia 58/60). Zmechanizowana fabryka zatrudniała 230 robotników, a jej obrót roczny wynosił 800 tys. rubli. W okresie międzywojennym, w rozbudowanym przedsiębiorstwie, na które składała się tkalnia, farbiarnia, drukarnia tkanin i wykończalnia, pracowało ponad 500 osób.

Warto w tym miejscu nadmienić, iż narożna kamienica pod obecnym adresem al. Kościuszki 13, została wystawiona już w 1873 r., w początkowym okresie zabudowy ulicy Spacerowej. Budynek, widoczny na zdjęciu Eliasza Stummana z lat 70-tych XIX w. (zobacz), został podpisany przez autora fotografii jako dom Milscha. W latach 80-tych XIX w. posesja u zbiegu ulicy Spacerowej i Benedykta należała do Moryca Prinza, a pod koniec pierwszej połowy lat 90-tych przeszła w ręce braci Bukiet.

Archiwalne dokumenty budowlane:

1888 - "O budowie przez Juliusza Heinzla murowanej, trzypiętrowej tkalni z poddaszem fabrycznym, parterowych, murowanych: stolarni, magazynu, mieszkań dla ogrodnika i stróży wraz z ustępami oraz oranżerii na nieruchomości numer 528, 529 i 531 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi". [zobacz]
1903 - "O nadbudowie przez Juliusza Heinzla pierwszego piętra nad murowaną, parterową, ręczną stolarnią i dobudowie podobnej parterowej stolarni pod numerami 527 i 531 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi". [zobacz]

Ogłoszenia prasowe:

Karol Mogk Skład artykułów dla przemysłu fabrycznego
Tow. Akc. Przemysłowe Juliusza Heinzel Główny skład fabryczny
B-cia Bukiet Fabryka włókiennicza
S. Lebenhaft Biuro techniczne
Spółka Akcyjna Przemysłu Bawełnianego B. Freidenberg Skład i siedziba zarządu
O. W. Guhl Przedstawicielstwo "Imperial Chemical Industries LTD"
St. Myszkowski i S-ka Zakłady graficzne
Tow. Przem.-Handl. "Blok-Braun" S.A. Oddział w Łodzi

Otton Albert Gehlig

(zobacz także rodzina Gehlig)

Otto był rodzonym bratem Ryszarda i Hermana, właścicieli browaru przy Ogrodowej i przyrodnim bratem Adolfa Gehliga. Przyjechał do Łodzi na zaproszenie przyszłego teścia, Juliusza Heinzela.

Otto Gehlig nie posiadał formalnego wykształcenia i rosyjskiego obywatelstwa. Projekty realizowane w jego firmie sygnował Piotr Brukalski.

Poza pracami projektowo-budowlanymi, Gehlig prowadził również produkcję drewnianą. Tartak i stolarnia zajmowała rozległy teren przy ulicy Przejazd (dz. Tuwima 15-17), kończący się na obecnym parku Sienkiewicza (MA).

Na początku XX w. Gehlig wystawił fabrykę mebli giętych pod Kamieńskiem, w ówczesnym powiecie Piotrkowskim. Zwięzłe informacje o fabryce przedstawia gazeta "Rozwój" z 1908 r. (MA).

W sierpniu 1904 r., w fabryce Gehliga przy ulicy Przejazd, miał miejsce tragiczny pożar, w którym zginęło 12 strażaków (MA).

MA (materiały archiwalne) - zobacz