Piotrkowska

Tree

ulica Piotrkowska 76

ulica Piotrkowska 76 nr hip. 514

do 1850 r. nr 102

Na mocy Protokołu Deklaracyjnego, spisanego w lipcu 1833 r., plac nr 102 przy ulicy Piotrkowskiej (dz. Piotrkowska 76) objął tkacz przybyły z Saksonii, Jan Gottlieb Halang - zobacz rodzina Halang.

Nowy właściciel zobowiązał się do utrzymywania w ciągłym ruchu fabryki płucienno bawełnianej, składającej się z 4 warsztatów, przy której 3 czeladzi użytych będzie, oraz do wystawienia domu drewnianego pod gontami długości łokci* 25, szerokości łokci 12, wysokości łokci 5.

* - 1 łokieć = 0,576 m

Kontraktem z marca 1842 r. Halang sprzedal nieruchomość Franciszkowi Lahmert.

Na froncie Piotrkowskiej stał w tym czasie dom drewniany mieszkalny pod gontami mający długości łokci 26, szerokości łokci 14, a wysokości łokci 4 nowej miary polskiej.

Na mocy kontraktu z maja 1846 r. nieruchomość kupił majster tkacki Karol Gottlieb Schäfer.

Córka Karola Gottlieba i jego żony Marii Elżbiety z d. Neumann (niektóre akta metrykalne podają błędnie nazwisko Schneider), Krystyna Rahela Schäfer, poślubiła w 1848 r. Karola Adolfa Zauche.

Karol Gottlieb Schäfer zmarł w grudniu 1849 r. Wdowa Maria Elżbieta poślubiła w 1851 r. Krystiana Rühmanna - zobacz rodzina Rühmann.

Zobacz przedstawicieli rodziny Schäfer na Piotrkowska Tree.

Stosownie do umowy sporządzonej w kwietniu 1864 r. sukcesorzy Karola Gottlieba Schäfera sprzedali nieruchomość Franciszkowi Tischer.

Pod koniec lat 60-tych XIX w. właścicielem posesji był Leiser Rosenbaum.

W połowie lat 70-tych XIX w. nieruchomość była już w rękach Ludwika Meyer (zobacz również Piotrkowska 72 i 74), który wykupił grunt działki.

1874-1876 - "O wykupie czynszów przez Ludwika Meyera z gruntu 102/514 mieście Łodzi". [zobacz]

Ówczesna zabudowa tego terenu, jeszcze przed wytyczeniem pasażu Meyera (dz. Moniuszki), jest widoczna na planie Rudolfa Micińskiego z 1873 r. - zobacz.

Frontową część nieruchomości, od strony ulicy Piotrkowskiej, Meyer sprzedał małżonkom Taubie i Mośkowi Działowskim.

W 1881 r. stała już kamienica narożna w obecnym kształcie.

Dom Działowskiego, jak większość budowanych ówcześnie obiektów, miał obciążoną hipotekę na rzecz Towarzystwa Kredytowego Miejskiego. Widać kalkulacja finansowa nowego właściciela zawiodła i zaledwie po kilku latach, w połowie 1885 r., nieruchomość przy Piotrkowskiej 514 została wystawiona na licytację (MA). Nietrudno zgadnąć, kto skorzystał z okazji - oczywiście Ludwik Meyer.

W 1889 r. nieruchomość była już w rękach Mosze Arona Wienera (zobacz poniżej).

Według projektu Gustawa Landau-Gutentegera z 1892 r., Wiener wystawił okazałą kamienicę wzdłuż pasażu Meyera (dz. Moniuszki 1).

Taryfa domów z 1920 r. podaje nadal M. A. Wienera jako właściciela.

Przy Piotrkowskiej 76, od 1 lipca 1891 r. (MA), mieściła się słynna cukiernia Aleksandra Roszkowskiego. Lokal zajmował pomieszczenia na parterze (z wejściem na rogu kamienicy), pięć pokoi na pierwszym piętrze i trzy pokoje z kuchnią na trzecim piętrze. Na pierwszym piętrze, zwanym "górką", klientela miała do dyspozycji dziewięć bilardów, stół do gry w szachy i domino, oraz czytelnię zaopatrzoną w pisma krajowe i zagraniczne. We wrześniu 1899 r. Roszkowski otworzył filię przy Piotrkowskiej 107 (MA). Na początku 1902 r. filia została przeniesiona na Piotrkowską 103 (MA).

W połowie 1912 r. nowym właścicielem cukierni przy Piotrkowskiej 76 został Bolesław Gostomski (MA), prowadzący wcześniej cukiernię na terenie istniejącego jeszcze "Paradyzu", przy Piotrkowskiej 175. W latach 20-tych XX w. cukiernia Gostomskiego traciła na popularności. W 1923 r. prasa codzienna donosiła o szczurach biegających w nocy za witryną lokalu (MA).

W 1932 r., po długim remoncie, otworzyła podwoje nowa cukiernia, "Ziemiańska", o której łódzka prasa pisała jako o filii znanej cukierni warszawskiej, prowadzonej przez Karola Albrechta (MA).

Nie jest jasne czy i jak długo "Ziemańska" była firmowana przez warszawskiego restauratora, w każdym razie już w 1933 r. jako właściciel podawany jest Józef Piątkowski. Postać Piątkowskiego, którego majątek nie wyrósł ponoć w kryształowo czystych okolicznościach (jakby w Łodzi mogło to dziwić), była znana wśród łódzkich restauratorów lat 30-tych okresu międzywojennego. Poza "Ziemiańską" należały do niego lokale przy Piotrkowskiej 126 (wcześniej cukiernia Tadeusza Szaniawskiego), "SiM" (od "Sztuka i Moda" lub "Szyk i Moda") przy pl. Wolności 4, oraz w Pabianicach przy pl. Zamkowym 7. (MA).

W okresie II wojny światowej przy Piotrkowskiej 76 funkcjonowała kawiarnia "Corso" (MA).

Słodka historia narożnej kamienicy przy Piotrkowskiej 76 nie zaczęła się od Wielmożnego Roszkowskiego. W połowie 1887 r. otworzyła podwoje cukiernia Gustawa Reymonda (MA), funkcjonująca wcześniej przy Piotrkowskiej 28, czy jak ówcześnie mawiano w domu Piotrkowskiego. Warto w tym miejscu nadmienić, iż Pan Remond mieszkał przy ulicy Spacerowej 770 (dz. al. Kościuszki 27), gdzie, prawdopodobnie na przełomie lat 80-tych i 90-tych XIX w., wystawił dwupiętrową kamienicę frontową - plany poniższego dokumentu z 1891 r. przedstawiają już istniejącą kamienicę.

1891 - "O dobudowie przez Gustawa Reymonda dwóch murowanych, dwupiętrowych oficyn mieszkalnych, murowanego, piętrowego budynku gospodarczego i murowanych, piętrowych ustępów na nieruchomości numer 770 przy ulicy Spacerowej w mieście Łodzi". [zobacz]

Cofnijmy zegar dziejów Piotrkowskiej 76 o kolejne lata. W kamienicy należącej jeszcze do pierwotnego właściciela, Pana Działowskiego, funkcjonował sklep kolonialny i delikatesy Leopolda Janiszewskiego. W ramach rozwoju prowadzonego interesu, w 1885 r., Janiszewski umożliwił wynajmowanie pokoi gościnnych (MA), a dla nocujących podróżnych uruchomił restaurację. I tak się zaczęło.

Na przełomie XIX i XX w., na 3 piętrze zbudowanej kilka lat wcześniej kamienicy od strony pasażu Meyera (zobacz dokumenty archiwalne), otworzył jedno ze swoich atelier (Warszawa, Petersburg, Odessa, Woronież) Jakub Tyraspolski, posiadacz nobliwego tytułu fotografa nadwornego.

W roku 1908 Tyraspolski sprzedał zakład Feliksowi Buchcar. Można domniemywać, że w 1920 r. zakład ponownie zmienił właściciela, którym został brat Feliksa, Jan Buchcar. Z rodziną, jak to z rodziną, najlepiej wychodzi się na zdjęciu, czego dowodem może być korespondencja, jaką bracia Buchcarowie prowadzili na łamach 61-go nr "Republiki" (MA). Rzeczona korespondencja daje mglistą odpowiedź co do własności schedy po Jakubie Tyraspolskim - proszę przeczytać, może Państwo coś z tego zrozumiecie :).

MA (materiały archiwalne) - zobacz

Archiwalne dokumenty budowlane:

1892 - "O zatwierdzeniu planu budowy przez Arona Winera, w mieście Łodzi przy ulicy Piotrkowskiej 514, murowanego, trzypiętrowego domu mieszkalnego z mieszkalnymi piwnicami, takich samych oficyn oraz murowanego, parterowego budynku gospodarczego z poddaszem". [zobacz]

1899 – „Projekt budowy pawilonu fotograficznego na trzecim piętrze w istniejącym, murowanym, trzypiętrowym domu Arona Winera pod numerem 514 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]

Ogłoszenia prasowe:

K. Bątkiewicz Krawiec męzki
G. F. Reymond Cukiernia
Weikert i Drechsler Skład fabryki mebli żelaznych, welocypedów i wózków dziecinnych
A. Roszkowski Cukiernia
R. Weyrauch Skład wędlin
„Tekstil” Tow. Akc. Wyrobów Wełnianych Skład fabryczny
M. A. Wiener Tkalnia wyrobów kamgarnowych
J. Tyraspolski Zakład fotograficzny
„Noblesse” Magazyn obuwia
Walenty Kopczyński Sklep piekarni mechanicznej
B. Gostomski (daw. A. Roszkowski) Cukiernia

Mosze Aron Wiener (1844-1926) przybył do Łodzi ze Zduńskiej Woli, gdzie w 1869 r. przejął ręczną fabrykę Edwarda Hille, przybyłego w latach 50-tych XIX w. z Saksonii pioniera zduńskowolskiego przemysłu włókienniczego. W latach 1892-93 fabryka została zmechanizowana, o czym donosi "Dziennik Łódzki" z grudnia 1892 r. (MA).

W okresie międzywojennym zakład Wienera w Zduńskiej Woli przeszedł w ręce spółki Samuela Getzowa, Mendla Rosena i Dawida Wiślickiego. W wyniku niemieckiego bombardowania, 3 wrześnie 1939 r., obiekty fabryczne zostały całkowicie zniszczone i obecnie możemy je zobaczyć tylko na fotografiach (MA).

Przynajmniej od lat 80-tych XIX w., równolegle do produkcji w Zduńskiej Woli, Wiener rozwijał działalność w Łodzi. Zgodnie z informacjami z kalendarza „Łodzianin” z 1893 r., fabryka wyrobów z wełny czesankowej M. A. Wienera funkcjonowała pod adresem Dzikiej 506a i zatrudniała 150 robotników.

Warto w tym miejscu nadmienić, że parcela przy ulicy Dzikiej/Mikołajewskiej 506a (dz. Sienkiewicza 9), później również sąsiednia, pod nr 507a (dz. Sienkiewicza 11), należała w pierwszej połowie lat 90-tych do kupca, Maurycego Sprzączkowskiego, właściciela znanych delikatesów przy Piotrkowskiej 54. Sprzączkowski oddawał w dzierżawę wystawione w podwórzu obiekty fabryczne. W latach 90-tych XIX w. funkcjonowała tam również fabryka pończoch i rękawiczek Albana Auricha.

Pod koniec pierwszej dekady XX w. wzniesiono nowe obiekty przemysłowe przedsiębiorstwa M. A. Wienera, od 1908 r. spółki akcyjnej, przy ulicy Cegielnianej (nr hip. 326a), na terenie należącym wcześniej do przedsiębiorstwa budowlanego „Olszer i Szczeciński”. Nowa fabryka Wienera zajmowała obszar pomiędzy ówczesną Cegielnianą i Południową, obecnie Jaracza 66-70 i Rewolucji 1905 r. 59-59a.

1909 - "Projekt budowy przez Towarzystwo Akcyjne M. A. Wienera murowanych budynków fabrycznych pod numerami 96-98 i 100/326a pomiędzy ulicami Południową i Cegielnianą w mieście Łodzi". [zobacz]

Zakłady Wienerów, funkcjonujące w Zduńskiej Woli i Łodzi, tworzyły jedno z największych przedsiębiorstw żydowskich. Akcjonariuszami rodzinnej firmy byli: Mosze Aron, Benjamin Chaim, Mendel i Dawid, oraz Salomon Bialer. Przed wybuchem I wojny światowej pracowało u Wienerów 1200 robotników, co dawało im 4 miejsce w Łodzi, po Tow. Akc. "I. K. Poznański" (7254 robotników), Tow. Akc. Towarów Bawełnianych "Sz. Rosenblatt" (3000 robotników) i Tow. Akc. "M. Silberstein" (2010 robotników).

Mosze Aron Wiener był znaną postacią społeczności żydowskiej. Po śmierci I. K. Poznańskiego, do 1905 r., był członkiem Dozoru Bożniczego, razem z Adolfem Dobranickim i Jakóbem Wojdysławskim.

Po I wojnie światowej Tow. Akc. "M. A. Wiener" nie odzyskało już dawnej kondycji i borykało się z coraz większymi problemami finansowymi. Rok po śmierci założyciela, w maju 1927 r., ogłoszono upadłość przedsiębiorstwa (MA).

W marcu 1934 r. pożar strawił całkowicie główny, 4 piętrowy gmach fabryczny (MA).

W latach 30-tych XX w. przy ówczesnej Cegielnianej 66 (zmiana numeracji w 1931 r.) działało wiele firm włókienniczych (MA), m. in.:

L. W. Toporek i L. Frankus, mechaniczna pończoszarnia,
B. G. Czarnolewski, Fabryka Wyrobów Bawełnianych,
Abram Berger, przędzalnia wigoniowa,
Henoch Frajman i S-ka, tkalnia,
Bracia Pelberg i J. Bryczkowski, tkalnia,
H. Rembiszewski, tkalnia,
Ch. B. Sznicer, Fabryka Wyrobów Półwełnianych.

Pozostałe przedsiębiorstwa działające w latach międzywojennych przy Cegielnianej 66 - zobacz

MA (materiały archiwalne) - zobacz

Wigury

Piłsudskiego

Roosevelta

Nawrot

Tuwima

Moniuszki

Traugutta

Narutowicza

Jaracza

Rewolucji 1905

Brzeźna

pl. Wolności

Radwańska

pl. Wolności

Żwirki

Mickiewicza

Zamenhofa

Andrzeja

6 Sierpnia

Zielona

Więckowskiego

Próchnika

26 marca 2015

Piotrkowska_76

piotrkowska-nr.pl