ulica Piotrkowska 31
ulica Piotrkowska 31 nr hip. 270
do 1850 r. nr 197a
Na początku lat 50-tych XIX w. nieruchomość przy obecnej Piotrkowskiej 31 należała do Fryderyka Sperling - zobacz rodzina Sperling.
W podaniu do Magistratu, z lipca 1850 r., Pan Fryderyk pisał:
Życzeniem jest mojem na placu wieczysto-czynszowym przy ulicy Piotrkowskiej pod Nº 197 [dz. Piotrkowska 31] wystawić dom. Budowę przeto takową przyrzekam uskutecznić z bali 4 calowych, długą łokci* 30, szeroką łokci 20 i wysoką łokci 5.
* - 1 łokieć = 0,576 m
Zobacz przedstawicieli rodziny Sperling na Piotrkowska Tree.
Przynajmniej w latach 60-tych posesja należała do Antoniego Jäckel - zobacz poniżej rodzina Jäckel.
Taryfy domów z lat 1888-97 wymieniają jako właściciela Arona Kohna.
Okazała kamienica została wystawiona przez następnego właściciela, Abrama Bergera, według projektu Gustawa Landau-Gutentegera z 1898 r.
W niedługim czasie, w pierwszych latach XX w., nieruchomość przeszła w ręce Alfreda Gehliga, syna Adolfa Gehliga.
Od 1892 r. Alfred Gehlig był prokurentem firmy handlowej ojca, występującej pod szyldem "Karol Wilhelm Gehlig".
Pod koniec pierwszej dekady XX w., prawdopodobnie w związku z ogłoszeniem upadłości rodzinnego browaru Gehligów przy ulicy Ogrodowej, posesję przy Piotrkowskiej 31 kupił Sender Dyszkin.
Archiwalne dokumenty budowlane:
1891 – „O budowie przez Arona Kohna murowanej, trzypiętrowej oficyny mieszkalnej na nieruchomości numer 270 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]
1896 – „O budowie przez Abrama Bergera trzech murowanych, trzypiętrowych oficyn i parterowej dobudówki numre 31/270 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]
1898 – „O budowie przez Abrama Bergera murowanego, trzypiętrowego domu z podobnymi dwiema oficynami w mieście Łodzi”. [zobacz]
Ogłoszenia prasowe:
- B. Alfons i S-ka Zakład optyczny
- J. Brzeziński Zakład blacharski
- I. B. Rosenstrauch Przedstawicielstwo firmy introligatorskiej L. Rosenstrauch
- S. Sznapper Skład wyrobów tabacznych
- „Britania” Skład wyrobów gazo-żarowych
- Rudolf Pall Magazyn okryć damskich
- S. Edelszajn Skład towarów bławatnych
- A. Bromberg Skład futer
- „Ćmielów” Fabryczny skład porcelany
- B. Grünberg Fasonowanie i farbowanie kapeluszy
- A. Telatycki Fabryka higienicznych gilz
- Sz. Międzybowski Fabryka luster i ślifiernia szkła
- A. U. Luksenberg Skład papieru i materiałów piśmiennych
rodzina Jäckel (Jäkel)
Zobacz przedstawicieli rodziny Jäckel na Piotrkowska Tree.
Antoni Jäckel urodził się ok. 1828 r. w Schluckenau (Šluknov), w Czechach. Na początku lat 30-tych przyjechał z rodzicami, Józefem i Teresą Pietschmann, do Łodzi. Rodzina zamieszkała w domu rządowym przy ówczesnej Piotrkowskiej 43 (dz. Piotrkowska 188).
W 1849 r. Antoni ożenił się z Joanną Karoliną Voigt.
6 córek Antoniego i Joanny Karoliny:
- Karolina (ur. 1850) - mąż Fryderyk Abel ślub 1872 - zobacz poniżej,
- Augusta (ur. 1852) - mąż Karol Ferdynand Rathe ślub 1871,
- Emilia (ur. 1855) - mąż Gustaw Schreer ślub 1885 - zobacz poniżej,
- Ida Amalia (ur. 1857) - mąż Karol Rudolf Eisner ślub 1880,
- Emma (ur. 1859) - mąż Karol Henryk Hugo ślub 1882,
- Berta (ur. 1861) - mąż Gustaw Schreer - zobacz poniżej.
Młodszy brat Antoniego, Józef Jäckel junior, urodził się ok. 1830 r. w Schluckenau (Šluknov). W 1851 r. ożenił się, w Łodzi, z Anną Julią Höffl. Wnuczka Józefa (córka Adolfa i Anny Herzog) Irma Jäckel, poślubiła w 1911 r. Alfreda Chwalborskiego, syna Gustawa Edwarda Joba. W 1888 r. Gustaw Edward zmienił nazwisko Job na Chwalborski - zobacz poniżej rodzina Job.
Fryderyk Abel
Zobacz przedstawicieli rodziny Abel na Piotrkowska Tree.
Fryderyk Abel urodził się w Nowosolnej k. Łodzi, w 1849 r. Był synem Fryderyka sr., rolnika urodzonego również w Nowosolnej i Krystyny Frank.
W 1872 r., w Łodzi, ożenił się z Karoliną Jäckel.
W latach 70-tych Fryderyk Abel kupił nieruchomość u zbiegu ulicy Południowej i Wschodniej, gdzie uruchomił ręczną tkalnię kortów i chustek wełnianych (MA). W 1882 r. stanęła okazała kamienica narożna (MA).
Na początku lat 90-tych Abel rozpoczął produkcję w obiektach wzniesionych przy ulicy Milscha (dz. Kopernika 55-55a).
1889 - "O budowie przez Fryderyka Abla murowanego, piętrowego domu, parterowego domu dla stróża, dwupiętrowej tkalni i przędzalni, komina, kotłowni, stajni i magazynu na nieruchomości pod numerem 819 położonej w mieście Łodzi przy Szosie Milscha". [zobacz]
Kalendarz "Łodzianin" na rok 1893 podaje:
Abel Fryderyk, fabryka sukna i kortów, przędzalnia i tkalnia, Południowa 490, warsztatów ręcznych 120, robotników 200, zarządzający A. Hentschel ; parowa przędzalnia wełny i apretura przy szosie Milscha nr 57, robotników 250.
Syn Fryderyka i Karoliny, Teodor Fryderyk Abel, ożenił się w 1896 r. z Jadwigą Olgą Lorenz, córką Gustawa Lorenza.
Gdy patrzymy dzisiaj na fabrykę Fryderyka Abla przy Kopernika 55a, to widzimy ... tylko lewą połowę fabryki. Co się stało z prawą? Odpowiedź na to pytanie znajdziemy w łódzkiej prasie, z listopada 1903 r. - zobacz.
Gustaw Schreer
Zobacz przedstawicieli rodziny Schreer na Piotrkowska Tree.
Gustaw (metrykalnie Gustaw Adolf) Schreer urodził się w Zgierzu, w 1855 r. Był synem Karola, fabrykanta mydła, i Emmy Amalii Lindner.
Pierwszą żoną Gustawa była Berta Jäckel. Po przedwczesnej śmierci Berty (zmarła w wieku 24 lat) ożenił się z jej starszą siostrą, Emilią (rozwiedzioną Rathe - pierwszą żoną Reinholda Rathe, brata stryjecznego Karola Ferdynanda Rathe).
W drugiej połowie lat 80-tych Gustaw Schreer kupił niezabudowaną nieruchomość przy ulicy Dzielnej, gdzie wystawił obiekty fabryczne MA (produkcja przędzy odpadkowej i wigoniowej). Na froncie ulicy Dzielnej (dz. Narutowicza 48) stanęła rezydencja właściciela.
Po śmierci Gustawa (zmarł w 1920 r.) przedsiębiorstwo prowadził syn Juliusz. W 1912 r. Juliusz ożenił się z Gertrudą Małgorzatą Bennich, córką Reinhardta Bennicha.
MA (materiały archiwalne) - zobacz
rodzina Job
Zobacz przedstawicieli rodziny Job na Piotrkowska Tree.
Gustaw Edward Job, syn Aleksandra i Wilhelminy Wolle, urodził się w 1852 r., w Zgierzu. W 1879 r. ożenił się z Marią Klein. W 1888 r. Gustaw Edward zmienił nazwisko Job na Chwalborski. Syn Gustawa Edwarda i Marii, Alfred Chwalborski, ożenił się w 1911 r. z Irmą Jäckel.
Juliusz Job, starszy brat Gustawa Edwarda, urodził się w 1847 r., w Zgierzu. W 1875 r. ożenił się z Marią Anną Werner.
Na dużej parceli narożnej o nr hip. 1433 (MA), u zbiegu ulicy Dzielnej (dz. Narutowicza) i Widzewskiej (dz. Kilińskiego), obejmującej obecne numery Narutowicza 38-42, Juliusz Job wystawił, na przełomie lat 70 i 80-tych, dwupiętrową fabrykę wełnianą - przędzalnię wełny i wigonii, oraz niciarnię (MA). W tym czasie była to jedyna zabudowana działka na froncie ulicy Dzielnej, na odcinku od Widzewskiej, do Skwerowej (dz. POW). Zgodnie z łódzkim zwyczajem, w 1891 stanął przy fabryce jednopiętrowy, narożny dom mieszkalny (MA).
1891 - "O budowie przez Juliusza Joba murowanego piętrowego frontowego domu ze strychem i piwnicą na nieruchomości numer 1433a na rogu ulic: Dzielnej i Widzewskiej w Łodzi". [zobacz]
Fabryka Juliusza Joba jest widoczna na fotografiach przedstawiających cerkiew św. Aleksandra Newskiego (MA).
W drugiej połowie lat 90-tych nieruchomość, wtedy już pod adresem Dzielnej 36, przeszła w ręce nowego właściciela, Józefa Sachsa, który na początku XX w. dzierżawił dom mieszkalny.
1901 - "Projekt zdjęty z natury części piętrowego domu, w którego parterze wewnętrzna, poprzeczna ściana została zastąpiona żelaznymi belkami przez dzierżawcę Mendela Chaimowicza, na nieruchomości Józefa Zaksa w mieście Łodzi, na rogu ulic: Widzewskiej i Dzielnej". [zobacz]
Zabudowania wystawione przez Juliusza Joba przy Dzielnej 36 zastąpiły nowe obiekty. W latach 1910-12 rodzina Dobrzyńskich wystawiła narożny hotel „Palast” (dz. hotel „Polonia”).
1912-13 - "Zdjęty z natury plan murowanego, pięciopiętrowego budynku Palast Hotelu pod numerem 36 na rogu ulic Dzielnej i Widzewskiej w mieście Łodzi". [zobacz]
W zbliżonym czasie powstały okazałe kamienice pod obecnym adresem Narutowicza 40 i 42.
1910 - " Projekt budowy murowanego, czteropiętrowego, frontowego domu mieszkalnego z takimi samymi oficynami, a także murowanej, trzypiętrowej oficyny na nieruchomości Mendla L. Briska pod numerem 36/1433 przy ulicy Dzielnej w mieście Łodzi". [zobacz]
1914 - " Projekt budowy przez Abrama Perlmutera murowanego, czteropiętrowego z mansardą domu i z taką samą oficyną oraz trzypiętrowej oficyny pod numerem 36 przy ulicy Dzielnej w mieście Łodzi". [zobacz]
Jakie wydarzenia przyczyniły się do gruntownej przebudowy posesji przy Dzielnej 36? Co stało się z fabryką Juliusza Joba?
Wskazówką okazała się fotografia ulicy Dzielnej (MA), na której widać jeszcze narożny dom Joba, ale w miejscu fabryki rozpościera się pusty plac ogrodzony parkanem. Rozwiązanie zagadki przyniosły informacje z gazety "Goniec Łódzki" z 1899 r. (MA) i "Rozwój" z 1900 r. (MA).
Gdy poznaliśmy historię dawnej posesji Juliusza Joba (dz. Narutowicza 38-42), to rozszerzmy trochę perspektywę i przyjrzyjmy się dalszemu odcinkowi ulicy Dzielnej, do ulicy Skwerowej (dz. POW), czyli obecnemu odcinkowi Narutowicza 44-50 - zobacz poniżej.
MA (materiały archiwalne) - zobacz
odcinek ulicy Dzielnej, od Widzewskiej, do Skwerowej (dz. Narutowicza 38-50)
Jeszcze w 1888 r. pomiędzy fabryką Juliusza Joba, a ulicą Skwerową, rozpościerał się pusty plac (MA). Gruntowna zmiana tego odcinka ulicy Dzielnej, łącznie z wytyczeniem nowej ulicy, Olgińskiej (dz. Piramowicza), dokonała się w latach 90-tych.
Zabudowa postępowała chronologicznie, ze wschodu, na zachód:
- w 1892 r. złożono projekt budowy kamienicy narożnej przy obecnej Narutowicza 50, u zbiegu z ulicą Skwerową
1892 - " Projekt budowy przez Henryka Schmidta murowanego, dwupiętrowego, frontowego domu z poddaszem, dwóch murowanych, jednopiętrowych oficyn z poddaszem i murowanych, parterowych zabudowań gospodarczych pod numerem 1433ef na rogu ulic Dzielnej i Skwerowej w mieście Łodzi". [zobacz],
- w 1893 r. zatwierdzono projekt budowy rezydencji przy obecnej Narutowicza 48
1893 - "O zatwierdzeniu planu budowy przez Gustawa Schreera w mieście Łodzi przy ulicy Dzielnej pod numerem 1433d murowanego, piętrowego domu mieszkalnego z poddaszem i piwnicami i takiej samej oficyny". [zobacz]
Pierwsze obiekty przemysłowe Gustawa Schreera powstały wcześniej, w głębi posesji
1889 - "O budowie przez Gustawa Schreera dwupiętrowej przędzalni, parterowego magazynu, stajni i kantoru, kotłowni, a także komina na nieruchomości pod numerem 1433d przy ulicy Dzielnej w mieście Łodzi". [zobacz]
- w 1896 r. złożono projekt budowy plebanii łódzkiej parafii prawosławnej przy obecnej Narutowicza 46, u zbiegu Piramowicza
1896 - " Projekt zastępczy budowy murowanego, dwupiętrowego domu dla kapłana łódzkiej parafii prawosławnej z takimi samymi dwoma oficynami pod numerem 6/40 w Łodzi ". [zobacz]
- w niedługim czasie wytyczono ulicę Olgińską (dz. Piramowicza)
1897-99 - "O przeprowadzeniu nowej ulicy między ul. Dzielną a ul. Cegielnianą na koszt właściciela domu Mikołaja Rosenbluma". [zobacz]
- ok. 1910 r. wzniesiono okazałą kamienicę narożną Rachmila Lipszyca przy obecnej Narutowicza 44, u zbiegu Piramowicza
Pierwszy dom Rachmila Lipszyca, oraz obiekty przemysłowe (fabryka chustek), zostały wystawione wcześniej, w głębi posesji, przy obecnej ulicy Piramowicza 11/13
1899 - "O budowie przez Rachmila Lipszyca murowanego, piętrowego z poddaszem i piwnicami, a od strony podwórza dwupiętrowego domu oraz podpiwniczonych oficyn: dwupiętrowej i trzypiętrowej ze śmietnikiem w mieście Łodzi". [zobacz]
1903 - "O budowie przez Rachmila Lipszyca trzypiętrowej oficyny fabrycznej z poddaszem, murowanego, parterowego składu i portierni pod numerem 4/8 przy ulicy Olgińskiej w mieście Łodzi". [zobacz]
Wigury
Piłsudskiego
Roosevelta
Nawrot
Tuwima
Moniuszki
Traugutta
Narutowicza
Jaracza
Rewolucji 1905
Brzeźna
pl. Wolności
Radwańska
pl. Wolności
Żwirki
Mickiewicza
Zamenhofa
Andrzeja
6 Sierpnia
Zielona
Więckowskiego
Próchnika
piotrkowska-nr.pl
© Wszystkie prawa zastrzeżone