piotrkowska-nr.pl

Piotrkowska_175

30 marca 2015

Próchnika

Więckowskiego

Zielona

6 Sierpnia

Andrzeja

Zamenhofa

Mickiewicza

Żwirki

pl. Wolności

Radwańska

pl. Wolności

Brzeźna

Rewolucji 1905

Jaracza

Narutowicza

Traugutta

Moniuszki

Tuwima

Nawrot

Roosevelta

Piłsudskiego

Wigury

ulica Piotrkowska 175

ulica Piotrkowska 175 nr hip. 722a

Nieruchomość przy obecnej Piotrkowskiej 175 została wydzielona z dużej posesji o nr hip. 722 (trzy pierwotne parcele o nr 181-182-183), zajmowanej przez kilkadziesiąt lat, od 1827 r., przez Paradyz.

Podział nastąpił w drugiej połowie lat 90-tych XIX w., kiedy ówczesny właściciel, Izaak Wiesel, sprzedał północną część nieruchomości (dz. Piotrkowska 175) Jakubowi Warchiwker.

Ok 1911 r. posesja przy Piotrkowskiej 175 przeszła w ręce Otto Jana Schultza (zobacz poniżej) i Towarzystwa Akcyjnego "Adolf Daube".

Dokumentacja z 1911 r., dotycząca budowy czteropiętrowej kamienicy frontowej, wraz z przyległymi oficynami i budynkiem poprzecznym, została złożona przez Otto Jana Schultza.

Od ok. 1913 r., do wybuchu II wojny światowej, nieruchomość należała do rodziny Zajbert (zobacz poniżej).

W podwórzu posesji mieścił się Instytut Leczenia Radem, utworzony w 1927 r. Zakup radu, sprowadzonego z Berlina, sfinansowało w dużym stopniu małżeństwo Herbstów. Pierwszym kierownikiem instytutu był wybitny łódzki lekarz i społecznik, dr Józef Maybaum-Marzyński, który również mieszkał pod tym numerem.

Znaną i zasłużoną postacią łódzkiego życia społecznego była także żona dr Maybauma-Marzyńskiego, Stefania Marzyńska. Po wybuchu I wojny światowej, w obliczu głodu, Towarzystwo „Kropla Mleka”, którego współzałożycielką i fundatorką była Stefania Marzyńska, otworzyło na Piotrkowskiej 175 kuchnię i punkt wydawania posiłków dzieciom w wieku 5-15 lat.

Archiwalne dokumenty budowlane:

1910 - "Projekt budowy murowanej, parterowej, podpiwniczonej oficyny mieszkalnej z poddaszem na nieruchomości Jakuba Warchiwkera pod numerem 175/722a przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi". [zobacz]

1911 – „Projekt na budowę przez Otto Jana Schultza murowanego, czteropiętrowego domu z takimiż dwiema oficynami i poprzecznego domu pod numerem 175/722a przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]

Ogłoszenia prasowe:

Magnuski i Feinkind Przedsiębiorstwo robót betonowych
„Leonowit” Fabryka wyrobów azbestowych
„Progres” Sklep komisowy
B-cia Zajbert Kantor fabryki wyrobów wełnianych i bawełnianych
Thea Sanne Skład porcelany, szkła i fajansu
Theod. Jul. Arnold Magazyn rowerów i części zamiennych
Instytut Leczenia Radem

Otto Juliusz, Otto Jan i Paweł Schultz

Otto Juliusz Schultz urodził się w 1842 r., w Aleksandrowie Łódzkim (akt 37). Jego rodzicami byli Krystiana, z domu Pfeiffer i rzeźnik, August Schultz.

W 1860 r., już w Łodzi, Otto Juliusz poślubił Rozalię Hoppe (akt 144). Z tego związku przyszli na świat bracia Otto Jan (ur. 1863 akt 462) i Paweł (ur. 1870 akt 363).

W 1888 r. Otto Jan Schultz poślubił Olgę Eisert, córkę Karola Eiserta.

Na początku lat 70-tych XIX w., w drodze licytacji, Otto Juliusz Schultz kupił rozległe tereny przy ówczesnej ulicy Zachodniej i Zawadzkiej (później Zawadzka 16). W powstałych obiektach fabrycznych produkowano chustki, korty i sukno.

Po śmierci założyciela (zmarł 1891 akt 232) przedsiębiorstwem kierował starszy syn, Otto Jan Schultz. Zakłady u zbiegu Zachodniej i Zawadzkiej zostały zmodernizowane i rozbudowane.

1893 - "O zatwierdzeniu planu budowy przez Otto Schultza w mieście Łodzi przy ulicy Zachodniej pod numerem 47, przy istniejącej fabryce, nowej przędzalni i tkalni wyrobów bawełnianych". [zobacz]

1893-94 - "Oświetlenie elektryczne fabryki Ottona Jana Schultza w mieście Łodzi". [zobacz]

1894 - "O budowie przez Otto Jana Schultza trzeciego pietra na istniejącej przędzalni, a także projekt budowy poczekalni i stołówki robotniczej pod numerem 16/47 na rogu ulic Zachodniej i Zawadzkiej w mieście Łodzi". [zobacz]

W czerwcu 1896 r. miał miejsce groźny pożar (MA).

1896-97 - "O odbudowie spalonej fabryki Schultza w mieście Łodzi przy ulicy Zachodniej pod numerem 47". [zobacz]

Na początku XX w. działania Otto Jana Schultza dotyczyły również innych obszarów:

na Piotrkowskiej 165 prowadził przedstawicielstwo Rosyjskiego Związku Asekuracyjnego, oraz dom agenturowo-komisowy, sprzedający bawełnę i kamgarn,

w 1911 r., u zbiegu ówczesnej ulicy Leszno i pasażu Schultza (dz. róg Żeligowskiego i 1 Maja), wystawił okazałe koszary - zobacz KOSZARY ŁÓDZKIE.

Z fabryką przy Zawadzkiej 16 był związany również drugi syn Juliusza, Paweł Schultz, który początkowo w spółce ze szwagrem, Karolem Teodorem Buhle, prowadził tam farbiarnię i apreturę.

W drugiej połowie lat 90-tych XIX w. Schultz i Buhle kupili tereny w gminie Radogoszcz, gdzie wystawili obiekty fabryczne. W pierwszych latach działalności funkcjonowała tam, podobnie jak na Zawadzkiej, farbiarnia i apretura.

1899 - "O budowie przez firmę Buhle i Schultz w kolonii Radogoszcz pod numerem 1, murowanej farbiarni z apreturą, maszynowni i kotłowni, komina fabrycznego i kantoru". [zobacz]

Od ok. 1903 r., po rozwiązaniu spółki, Paweł Schultz funkcjonował dalej w rodzinnym przedsiębiorstwie na Zawadzkiej.

1905 - "Projekt odbudowy przez Pawła Schultza przędzalni i tkalni, budowy wytwórni wzorów, wieży służącej kondensacji pary wodnej i odbudowy murowanej stróżówki pod numerem 16/47 na rogu ulic Zawadzkiej i Zachodniej w mieście Łodzi". [zobacz]

1914 - "Projekt budowy przez Pawła Schultza murowanego, piętrowego budynku fabrycznego pod numerem 16 na rogu ulic: Zawadzkiej i Zachodniej w mieście Łodzi". [zobacz]

Zarówno przed I wojną światową, jak i w okresie międzywojennym, część pomieszczeń fabrycznych przy Zawadzkiej 16 była wynajmowana innym przedsiębiorcom - zobacz.

W latach 20-tych XX w., po pożarze, który wybuchł w zabudowaniach narożnych, zniszczone obiekty zmieniły właściciela i przeznaczenie.

22 stycznia 1927 r. otworzono przy Zawadzkiej 16 kompleks rozrywkowy "Imperjal", z kinem "Capitol" dla 1000 widzów (MA). Pod koniec października 1929 r. w "Capitolu" wyświetlono pierwszy w Łodzi film dźwiękowy (MA).

Warto w tym miejscu nadmienić, iż w czasie powstawania fabryki Ottona Juliusza Schultza, na początku lat 70-tych XIX w., obraz tego obszaru Łodzi wyglądał zgoła inaczej, niż obecnie.

Fotografia ulicy Zawadzkiej z drugiej połowy lat 70-tych XIX w., autorstwa Eliasza Stummana, z widoczną już w tle fabryką Schultza, dobrze obrazuje ówczesny stan zabudowy śródmieścia Łodzi.

Skrzyżowanie ulicy Zawadzkiej i Zachodniej niecałe 40 lat później, z widocznym również fragmentem fabryki rodziny Schultz, ilustruje widokówka prezentująca hotel Manteufel (daw. Zachodnia 45, róg Zawadzkiej) i Bristol (daw. Zawadzka 11, róg Zachodniej).

Na zdjęciach lotniczych z 2009 r., dostępnych na stronie www.retromapy.pl, możemy jeszcze zobaczyć wszystkie obiekty fabryczne u zbiegu Zachodniej i Zawadzkiej.

MA (materiały archiwalne) - zobacz

Bracia Zajbert

Bracia Aron i Hersz Zajbert założyli fabrykę włókienniczą w 1895 r. Produkcję lokowali początkowo w wynajmowanych pomieszczeniach, m. in. na ulicy Widzewskiej 116 (dz. Kilińskiego).

W 1907 r. rozpoczęli działalność w parterowej tkalni mechanicznej, kupionej dwa lata wcześniej od spółki Olszer i Szczeciński. Fabryka braci Zajbert, występująca pod adresem Suwalskiej 6, dynamicznie się rozwijała i po dokupieniu okolicznych parceli zajęła rozległy teren o pow. 15 tys. m², zamknięty obecnymi ulicami: Przybyszewskiego, Suwalską, Zarzewską i Praską. W 1910 r. wystawiono trzypiętrową przędzalnię (spłonęła w 1932 r. - zobacz), a zatrudnienie przekroczyło 400 robotników.

Zakłady działały z powodzeniem w okresie międzywojennym. W utworzonej w 1923 r. spółce akcyjnej "Przemysł Włókienniczy Bracia Zajbert" pracowało 650 osób. Przedsiębiorstwo Zajbertów, w skład którego wchodziły przędzalnia bawełny, niciarnia, tkalnia, szarpalnia, drapalnia, bielarnia, farbiarnia i wykończalnia, funkcjonowało nieprzerwanie do 1939 r., a w czasie II wojny światowej fabryka pracowała pod niemieckim zarządem komisarycznym.