piotrkowska-nr.pl
© Wszystkie prawa zastrzeżone
ulica Piotrkowska 175
ulica Piotrkowska 175 nr hip. 722a
Nieruchomość przy obecnej Piotrkowskiej 175 została wydzielona z dużej posesji o nr hip. 722 (trzy pierwotne parcele o nr 181-182-183), zajmowanej przez kilkadziesiąt lat, od 1827 r., przez Paradyz.
Podział nastąpił w drugiej połowie lat 90-tych XIX w., kiedy ówczesny właściciel, Izaak Wiesel, sprzedał północną część nieruchomości (dz. Piotrkowska 175) Jakubowi Warchiwker.
Ok 1911 r. posesja przy Piotrkowskiej 175 przeszła w ręce Otto Jana Schultza (zobacz poniżej) i Towarzystwa Akcyjnego "Adolf Daube".
Dokumentacja z 1911 r., dotycząca budowy czteropiętrowej kamienicy frontowej, wraz z przyległymi oficynami i budynkiem poprzecznym, została złożona przez Otto Jana Schultza.
Od ok. 1913 r., do wybuchu II wojny światowej, nieruchomość należała do rodziny Zajbert (zobacz poniżej).
W podwórzu posesji mieścił się Instytut Leczenia Radem, utworzony w 1927 r. Zakup radu, sprowadzonego z Berlina, sfinansowało w dużym stopniu małżeństwo Herbstów. Pierwszym kierownikiem instytutu był wybitny łódzki lekarz i społecznik, dr Józef Maybaum-Marzyński, który również mieszkał pod tym numerem.
Znaną i zasłużoną postacią łódzkiego życia społecznego była także żona dr Maybauma-Marzyńskiego, Stefania Marzyńska. Po wybuchu I wojny światowej, w obliczu głodu, Towarzystwo „Kropla Mleka”, którego współzałożycielką i fundatorką była Stefania Marzyńska, otworzyło na Piotrkowskiej 175 kuchnię i punkt wydawania posiłków dzieciom w wieku 5-15 lat.
Archiwalne dokumenty budowlane:
1910 - "Projekt budowy murowanej, parterowej, podpiwniczonej oficyny mieszkalnej z poddaszem na nieruchomości Jakuba Warchiwkera pod numerem 175/722a przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi". [zobacz]
1911 – „Projekt na budowę przez Otto Jana Schultza murowanego, czteropiętrowego domu z takimiż dwiema oficynami i poprzecznego domu pod numerem 175/722a przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]
Ogłoszenia prasowe:
- Magnuski i Feinkind Przedsiębiorstwo robót betonowych
- „Leonowit” Fabryka wyrobów azbestowych
- „Progres” Sklep komisowy
- B-cia Zajbert Kantor fabryki wyrobów wełnianych i bawełnianych
- Thea Sanne Skład porcelany, szkła i fajansu
- Theod. Jul. Arnold Magazyn rowerów i części zamiennych
- Instytut Leczenia Radem
Otto Juliusz, Otto Jan i Paweł Schultz
Otto Juliusz Schultz urodził się w 1842 r., w Aleksandrowie Łódzkim (akt 37). Jego rodzicami byli Krystiana, z domu Pfeiffer i rzeźnik, August Schultz.
W 1860 r., już w Łodzi, Otto Juliusz poślubił Rozalię Hoppe (akt 144). Z tego związku przyszli na świat bracia Otto Jan (ur. 1863 akt 462) i Paweł (ur. 1870 akt 363).
W 1888 r. Otto Jan Schultz poślubił Olgę Eisert, córkę Karola Eiserta.
Na początku lat 70-tych XIX w., w drodze licytacji, Otto Juliusz Schultz kupił rozległe tereny przy ówczesnej ulicy Zachodniej i Zawadzkiej (później Zawadzka 16). W powstałych obiektach fabrycznych produkowano chustki, korty i sukno.
Po śmierci założyciela (zmarł 1891 akt 232) przedsiębiorstwem kierował starszy syn, Otto Jan Schultz. Zakłady u zbiegu Zachodniej i Zawadzkiej zostały zmodernizowane i rozbudowane.
1893 - "O zatwierdzeniu planu budowy przez Otto Schultza w mieście Łodzi przy ulicy Zachodniej pod numerem 47, przy istniejącej fabryce, nowej przędzalni i tkalni wyrobów bawełnianych". [zobacz]
1893-94 - "Oświetlenie elektryczne fabryki Ottona Jana Schultza w mieście Łodzi". [zobacz]
1894 - "O budowie przez Otto Jana Schultza trzeciego pietra na istniejącej przędzalni, a także projekt budowy poczekalni i stołówki robotniczej pod numerem 16/47 na rogu ulic Zachodniej i Zawadzkiej w mieście Łodzi". [zobacz]
W czerwcu 1896 r. miał miejsce groźny pożar (MA).
1896-97 - "O odbudowie spalonej fabryki Schultza w mieście Łodzi przy ulicy Zachodniej pod numerem 47". [zobacz]
Na początku XX w. działania Otto Jana Schultza dotyczyły również innych obszarów:
na Piotrkowskiej 165 prowadził przedstawicielstwo Rosyjskiego Związku Asekuracyjnego, oraz dom agenturowo-komisowy, sprzedający bawełnę i kamgarn,
w 1911 r., u zbiegu ówczesnej ulicy Leszno i pasażu Schultza (dz. róg Żeligowskiego i 1 Maja), wystawił okazałe koszary - zobacz KOSZARY ŁÓDZKIE.
Z fabryką przy Zawadzkiej 16 był związany również drugi syn Juliusza, Paweł Schultz, który początkowo w spółce ze szwagrem, Karolem Teodorem Buhle, prowadził tam farbiarnię i apreturę.
W drugiej połowie lat 90-tych XIX w. Schultz i Buhle kupili tereny w gminie Radogoszcz, gdzie wystawili obiekty fabryczne. W pierwszych latach działalności funkcjonowała tam, podobnie jak na Zawadzkiej, farbiarnia i apretura.
1899 - "O budowie przez firmę Buhle i Schultz w kolonii Radogoszcz pod numerem 1, murowanej farbiarni z apreturą, maszynowni i kotłowni, komina fabrycznego i kantoru". [zobacz]
Od ok. 1903 r., po rozwiązaniu spółki, Paweł Schultz funkcjonował dalej w rodzinnym przedsiębiorstwie na Zawadzkiej.
1905 - "Projekt odbudowy przez Pawła Schultza przędzalni i tkalni, budowy wytwórni wzorów, wieży służącej kondensacji pary wodnej i odbudowy murowanej stróżówki pod numerem 16/47 na rogu ulic Zawadzkiej i Zachodniej w mieście Łodzi". [zobacz]
1914 - "Projekt budowy przez Pawła Schultza murowanego, piętrowego budynku fabrycznego pod numerem 16 na rogu ulic: Zawadzkiej i Zachodniej w mieście Łodzi". [zobacz]
Zarówno przed I wojną światową, jak i w okresie międzywojennym, część pomieszczeń fabrycznych przy Zawadzkiej 16 była wynajmowana innym przedsiębiorcom - zobacz.
W latach 20-tych XX w., po pożarze, który wybuchł w zabudowaniach narożnych, zniszczone obiekty zmieniły właściciela i przeznaczenie.
22 stycznia 1927 r. otworzono przy Zawadzkiej 16 kompleks rozrywkowy "Imperjal", z kinem "Capitol" dla 1000 widzów (MA). Pod koniec października 1929 r. w "Capitolu" wyświetlono pierwszy w Łodzi film dźwiękowy (MA).
Warto w tym miejscu nadmienić, iż w czasie powstawania fabryki Ottona Juliusza Schultza, na początku lat 70-tych XIX w., obraz tego obszaru Łodzi wyglądał zgoła inaczej, niż obecnie.
Fotografia ulicy Zawadzkiej z drugiej połowy lat 70-tych XIX w., autorstwa Eliasza Stummana, z widoczną już w tle fabryką Schultza, dobrze obrazuje ówczesny stan zabudowy śródmieścia Łodzi.
Skrzyżowanie ulicy Zawadzkiej i Zachodniej niecałe 40 lat później, z widocznym również fragmentem fabryki rodziny Schultz, ilustruje widokówka prezentująca hotel Manteufel (daw. Zachodnia 45, róg Zawadzkiej) i Bristol (daw. Zawadzka 11, róg Zachodniej).
Na zdjęciach lotniczych z 2009 r., dostępnych na stronie www.retromapy.pl, możemy jeszcze zobaczyć wszystkie obiekty fabryczne u zbiegu Zachodniej i Zawadzkiej.
MA (materiały archiwalne) - zobacz
Bracia Zajbert
Bracia Aron i Hersz Zajbert założyli fabrykę włókienniczą w 1895 r. Produkcję lokowali początkowo w wynajmowanych pomieszczeniach, m. in. na ulicy Widzewskiej 116 (dz. Kilińskiego).
W 1907 r. rozpoczęli działalność w parterowej tkalni mechanicznej, kupionej dwa lata wcześniej od spółki Olszer i Szczeciński. Fabryka braci Zajbert, występująca pod adresem Suwalskiej 6, dynamicznie się rozwijała i po dokupieniu okolicznych parceli zajęła rozległy teren o pow. 15 tys. m², zamknięty obecnymi ulicami: Przybyszewskiego, Suwalską, Zarzewską i Praską. W 1910 r. wystawiono trzypiętrową przędzalnię (spłonęła w 1932 r. - zobacz), a zatrudnienie przekroczyło 400 robotników.
Zakłady działały z powodzeniem w okresie międzywojennym. W utworzonej w 1923 r. spółce akcyjnej "Przemysł Włókienniczy Bracia Zajbert" pracowało 650 osób. Przedsiębiorstwo Zajbertów, w skład którego wchodziły przędzalnia bawełny, niciarnia, tkalnia, szarpalnia, drapalnia, bielarnia, farbiarnia i wykończalnia, funkcjonowało nieprzerwanie do 1939 r., a w czasie II wojny światowej fabryka pracowała pod niemieckim zarządem komisarycznym.
Próchnika
Więckowskiego
Zielona
6 Sierpnia
Andrzeja
Zamenhofa
Mickiewicza
Żwirki
pl. Wolności
Radwańska
pl. Wolności
Brzeźna
Rewolucji 1905
Jaracza
Narutowicza
Traugutta
Moniuszki
Tuwima
Nawrot
Roosevelta
Piłsudskiego
Wigury