ulica Piotrkowska 213

ulica Piotrkowska 213 nr hip. 703

do 1850 r. nr 202

Zgodnie z Protokołem Deklaracyjnym, spisanym w maju 1827 r., plac nr 202 przy ulicy Piotrkowskiej (dz. Piotrkowska 213) objął Ferdynand Frantz.

Osadnik zobowiązał się do utrzymywania w ciągłym ruchu fabryki płócienniczej składającej się z 2 warsztatów, przy której 2 czeladzi użytych będzie, oraz do wystawienia domu drewnianego gontami krytego, 26 łokci* długości, 16 szerokości.

* - 1 łokieć = 0,576 m

W 1826 r., już w Łodzi, Ferdynand Frantz poślubił Barbarę z d. Himmel (akt 27).

1876-1882 - "O wykupie czynszów przez Barbarę Franz z placu nr 202/703 w mieście Łodzi". [zobacz]

W latach 80-tych XIX w., prawdopodobnie niedługo po wykupieniu gruntu, nieruchomość przy Piotrkowskiej 213, z frontowym domem drewnianym, kupił Adolf Gehlig (zobacz poniżej).

Od 1865 r. Adolf Gehlig był również właścicielem sąsiedniej posesji, przy Piotrkowskiej 215, należącej wcześniej do jego stryja, Karola Wilhelma Gehliga.

Dwupiętrowy dom frontowy przy Piotrkowskiej 213 został wystawiony według projektu z 1888 r. 

Po śmierci Adolfa obie posesje należały do wdowy, Idy Gehlig.

Ok. 1908 r. nieruchomości przy Piotrkowskiej 213-215 przejął Bank Handlowy w Warszawie.

Taryfa domów z 1920 r. podaje Sp. Akc. J. John jako właściciela nieruchomości przy Piotrkowskiej 213 i 215.

* * *

W latach 30-tych XX w., pod adresem Piotrkowskiej 213 mieściło się biuro sprzedaży kotłów żeliwnych spółki CEBEKA, powstałej w oparciu o dwa duże łódzkie przedsiębiorstwa – Sp. Akc. "J. John" i Sp. Akc. "St. Weigt" (dz. Senatorska 7/9, daw. Senatorska 22).

Po zakładach rodziny Weigt (Weight) pozostał dzisiaj, niestety, pusty plac - obecny widok od strony ulicy Brzozowej.

Opis spotkania z Panią Ewą Weigt, wnuczką Stanisława Weigt, córką Jana Weigt, ostatniego prezesa przedwojennego przedsiębiorstwa, można przeczytać na stronie Zrzeszenia Łódzkich Odkrywców Metali (zobacz: Z wizytą u Ewy Weight).

Archiwalne dokumenty budowlane:

1888 – „O budowie przez Adolfa Gehliga murowanego, dwupiętrowego, podpiwniczonego domu frontowego z poddaszem i oficyną oraz parterowego magazynu towarów pod numerami 702 i 703 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]

Ogłoszenia prasowe:

• Teodor Wagner Skład win, wódek, towarów kolonialnych i delikatesów
• Karol W. Gehlig Składy hurtowe towarów kolonialnych i chemicznych

• CEBEKA Sp. Akc. J. John i Sp. Akc. St. Weigt Centralne biuro sprzedaży kotłów żeliwnych

Adolf Gehlig (zobacz także rodzina Gehlig)

Zobacz przedstawicieli rodziny Gehlig na Piotrkowska Tree.

Adolf Gehlig (metrykalnie Adolf Traugott Gehlig) przybył do Łodzi w latach 50-tych i na początku terminował u stryja, Karola Wilhelma.

Można przypuszczać, że w drugiej połowie lat 60-tych XIX w. Adolf Gehlig prowadził już własne przedsiębiorstwo handlowe, pod szyldem "Karol Wilhelm Gehlig", stanowiące kontynuację firmy stryja.

W latach 90-tych XIX w. firma Adolfa Gehliga była zarządzana przez jego syna, Alfreda, oraz wspólnika w interesach i właściciela składu produktów chemicznych, Alberta Schülde. Na przełomie XIX i XX w., przedsiębiorstwo "Karol Wilhelm Gehlig" dysponowało składem towarów i magazynem (również rozlewnią) nafty, na terenie przylegającym do kolei warszawskiej, pod obecnym adresem Tuwima 98.

1896 - "Projekt budowy murowanego, jednopiętrowego magazynu towarów kolonialnych, parterowej stajni i rymarni, rampy dla towarów jak również plan zdjęty z natury: murowanego, jednopiętrowego budynku rozlewni nafty w beczki, murowanej rampy z planowaną nadbudową bocznych ścian na parterze i dwóch murowanych ramp na terenie składu nafty poza granicami miasta Łodzi przy ulicy Przejazd przez właściciela K.W. Gehliga" [zobacz]

W pierwszych latach XX w. synowie Adolfa, Alfred i Bruno Gehlig, kupili nieruchomość przy Piotrkowskiej 203/205, gdzie w rozbudowanych i zmodernizowanych oficynach uruchomiono mechaniczną przędzalnię.

1903 - "Projekt rozbudowy jednego z istniejących budynków dla urządzenia w nim przędzalni mechanicznej z napędem lokomobilą w fabryce Karola W. Gehliga pod numerem 707/203, 205 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi" [zobacz]

Pod koniec lat 60-tych XIX w. Adolf Gehlig kupił nieduży, prawdopodobnie drewniany browar Adolfa Juliusza Baucha (mylnie podawane jest imię Antoni) przy ówczesnej ulicy Ogrodowej 292-293. Kilka lat później Gehlig dokupił sąsiedni browar Daniela Gruberta (ówczesna Ogrodowa 290-291), wystawiony na publiczną licytację w 1872 r. Plan R. Micińskiego z 1873 r. przedstawia zabudowę tego terenu (MA).

Powstanie dużego browaru Gehligów, u zbiegu ulicy Ogrodowej i Zachodniej, było związane z koligacjami, jakie łączyły rodziny Grubert, Bauch, Gehlig i Knoll. Powiązania pomiędzy Gehligami i Bauchami prezentuje zestawienie rodzina Gehlig, zaś łącznikiem pomiędzy Grubertami i Bauchami była rodzina Knoll - zobacz poniżej rodzina Knoll.

Zobacz przedstawicieli rodziny Bauch na Piotrkowska Tree.

Daniel Grubert, majster piekarski z Prus, przybył do Łodzi nie później niż w latach 30-tych. Towarzyszyła mu żona Karolina Andrzejewska, która zmarła w 1847 r. Księgi ludności stałej z 1827 r. i lat 40-tych, wymieniają Daniela i Karolinę pod adresem Piotrkowskiej 100 (później Nowomiejska 13, dz. Nowomiejska 12) MA. Małżeństwo było bezdzietne. W 1847 r., roku śmierci pierwszej żony, Grubert poślubił Florentynę Dorotę Knoll.

Daniel zmarł w styczniu 1866 r. W sierpniu tego samego roku zmarła jego żona Florentyna. W 1872 r. nieruchomości Daniela i Florentyny wystawiono na sprzedaż w drodze działów przez publiczną licytację (MA). Pierwotne zabudowania frontowe Gruberta są jeszcze widoczne na zdjęciu archiwalnym (MA).

Po dokupieniu nieruchomości Gruberta, Adolf Gehlig stał się właścicielem dużego terenu, rozciągającego się pomiędzy ulicą Ogrodową, Zachodnią i rzeką Łódką (MA).

Zarządzanie browarem Adolf Gehlig powierzył braciom przyrodnim, Hermanowi i Ryszardowi. W miarę upływu lat browar "Bracia Gehlig" był rozbudowywany i modernizowany. W najlepszym okresie, w latach 90-tych XIX w., produkował ponad 40 tysięcy hektolitrów piwa rocznie i konkurował z przedsiębiorstwem Anstadtów. Zdjęcia browaru - zobacz.

Ok. 1890 r. firma "Bracia Gehlig" zakupiła teren przy ówczesnej ulicy Żelaznej 20, z ogrodem i stawem kończącym się na rzece Łódce (obecnie teren pomiędzy ulicą Długosza, a Drewnowską, z centralnie biegnącą wschodnią jezdnią al. Włókniarzy).

Według niektórych opracowań, nieruchomość przy Żelaznej 20, ze stojącym tam niedużym, drewnianym domem letniskowym, należała pierwotnie do Juliusza Milscha.

Dom letniskowy gruntownie przebudowano i otworzono piwiarnię i restaurację, a ogród ze stawem przystosowano do letniej rekreacji. Ogród piwny Gehligów nawiązywał do parku helenowskiego przy browarze Anstadtów, ale był przeznaczony dla mniej zamożnej klienteli.

Na początku XX w. sytuacja finansowa browaru stopniowo się pogarszała, co mogło mieć związek ze śmiercią Ryszarda w 1905 r. Przedsiębiorstwo nie było w stanie spłacać zaciągniętych kredytów. Pod koniec pierwszej dekady XX w. browar przeszedł w ręce Banku Handlowego.

Próby reaktywacji warzenia piwa przy Ogrodowej nie przyniosły większych efektów.

W latach 30-tych okresu międzywojennego dawne zabudowania browaru były wykorzystywane jako swoiste "centrum handlowe". Ciekawe, że podobne zamierzenie rozkwitło vis a vis, po drugiej stronie ulicy Zachodniej, ale ... 80 lat później. 

Po I wojnie światowej ogród piwny Gehligów kupił Albert Fischer, syn Franciszka Fischera jr..

Przedsiębiorstwo Fischerów, wystawione pod koniec XIX w., przylegało do zachodniej granicy ogrodu Gehligów. Położenie obu obiektów obrazuje kompilacja planu W. Starzyńskiego i współczesnego - zobacz.

W budynku restauracyjnym, któremu przywrócono funkcję mieszkalną (6 pokoi), Fischerowie mieszkali do 1946 r. Na wiosnę 1946 r. rodzina Roberta Fischera, syna Alberta, została przymusowo przesiedlona do 2 pokojowego mieszkania na osiedlu Montwiłła Mireckiego. Przez następne lata dom przy Żelaznej pełnił funkcję posterunku Milicji Obywatelskiej, później domu wielorodzinnego.

MA (materiały archiwalne) - zobacz

Groby na Cmentarzu Starym - Adolf Gehlig

rodzina Knoll

Zobacz przedstawicieli rodziny Knoll na Piotrkowska Tree.

Jan Daniel Knoll (ur. ok. 1776, zm. w Pyzdrach), mydlarz, ożenił się w 1804 r. z Joanną Dorotą Bräunig (ur. ok. 1783, zm. 1849 w Łodzi). Ślub miał miejsce w mieście Śmigiel, w Prusach (Wielkim Księstwie Poznańskim). W Pyzdrach, również na terenie ówczesnych Prus, przyszły na świat dzieci Jana Daniela i Joanny Doroty:

• Florentyna Dorota, ur. ok. 1819, mąż Daniel Grubert ślub 1848 w Zagórowie,
• Juliusz Erazm, ur. ok. 1820, żona Szarlotta Ludwika Geyer ślub 1853 w Łodzi,
• Joanna Albertyna, ur. ok. 1829, mąż Adolf Juliusz Bauch ślub 1854 w Łodzi.

Wigury

Piłsudskiego

Roosevelta

Nawrot

Tuwima

Moniuszki

Traugutta

Narutowicza

Jaracza

Rewolucji 1905

Brzeźna

pl. Wolności

Radwańska

pl. Wolności

Żwirki

Mickiewicza

Zamenhofa

Andrzeja

6 Sierpnia

Zielona

Więckowskiego

Próchnika

piotrkowska-nr.pl

© Wszystkie prawa zastrzeżone