ulica Piotrkowska 34

ulica Piotrkowska 34 nr hip. 259a

do 1850 r. nr 189

Pierwotna, szeroka parcela narożna u zbiegu ulicy Piotrkowskiej i Cegielnianej (dz. Jaracza), obejmowała obecne numery 34 i 36. W środkowej części obszaru frontowego stał parterowy dom drewniany. Taki stan zabudowy obrazuje plan Józefa Lenartowskiego z 1849 r.

Na początku 1826 r. Jakub Chałupski (Halupski, Halopski), cieśla, objął plac nr 189 w Nowym Mieście (dz. Piotrkowska 34-36). W kwietniu 1826 r. wystąpił o zatwierdzenie planów budowy drewnianego domu frontowego. 

Przynajmniej od pierwszych lat XIX w. rodzina Chałupskich mieszkała we wsi Gadka, niedaleko Piątku. W lutym 1826 r. syn Jakuba, Andrzej Chałupski, w tym czasie mieszkaniec Zgierza, ożenił się w Łodzi z Elżbietą Walter na służbie zostającą. Ślub Andrzeja był prawdopodobnie bezpośrednią przyczyną osiedlenia się w Łodzi całej rodziny Chałupskich.

Po sprzedaży nieruchomości przy Piotrkowskiej Jakub Chałupski opuścił Łódź i kupił gospodarstwo w Kolonii Biesiekierskiej niedaleko Gieczna. Zmarł w 1845 r.

Zobacz przedstawicieli rodziny Chałupskich na Piotrkowska Tree.

Stosownie do kontraktu sporządzonego w październiku 1838 r., Jakub Chałupski sprzedał nieruchomość Franciszkowi Hanich.

Na froncie Piotrkowskiej stał w tym czasie dom drewniany mieszkalny pod dachówką mający długości łokci* 32, szerokości łokci 20, a wysokości łokci 5 nowej miary polskiej.

* - 1 łokieć = 0,576 m

Franciszek Hanich ożenił się w 1835 r. z Marianną z d. Fidler (akt 14). Po jego śmierci (zmarł w 1852 r.) wdowa Marianna poślubiła Ignacego Wacława Schefera (1853 akt 24).

Zobacz przedstawicieli rodziny Hanich na Piotrkowska Tree.

Na mocy protokołu z kwietnia 1858 r. Marianna Schefer, primo voto Hanich, sprzedała nieruchomość Franciszkowi Simma.

Powyższy dokument, z kwietnia 1858 r., przedstawia nieco inne wymiary domu frontowego: dom drewniany mieszkalny pod dachówką mający długości łokci 31, szerokości łokci 20, a wysokości łokci 5¾ nowej miary polskiej.

Franciszek Simma, syn Jana i Józefy Fogler, był bratem Wincentego Simma.

Zobacz przedstawicieli rodziny Simma na Piotrkowska Tree.

Zgodnie z kontraktem zawartym w maju 1861 r., Simma sprzedał nieruchomość Adolfowi Likiernik.

Adolf Likiernik, wkrótce po transakcji, podzielił nieruchomość. Pozostawił dla siebie część południową, która zachowała numer hipoteczny 259 (dz. Piotrkowska 36), a część północną (działka narożna o nr hip. 259a, dz. Piotrkowska 34) sprzedał Michałowi Bernowicz.

Michał Bernowicz (Bernowitz), metrykalnie Michał Filip, urodził się w Warszawie, w 1816 r. W pierwszej połowie lat 40-tych przebywał w Zgierzu, gdzie w 1844 r. ożenił się z Krystianą Fink. W 1847 r. przeprowadził się do Łodzi. Zmarł w 1884 r. Syn Michała i Krystiany, Juliusz Filip Bernowicz, ożenił się w 1893 r. z Idą Matyldą Heidrich, córką Rudolfa Hermana Heidricha.

Zobacz przedstawicieli rodziny Bernowicz na Piotrkowska Tree.

W oparciu o publikację Anny Rynkowskiej "Poczta miasta Łodzi w XIX wieku" należy przyjąć, że pod koniec 1862 r. stał już jednopiętrowy dom narożny Bernowicza.

W wynajętych pomieszczeniach domu Bernowicza otworzono Urząd Pocztowy powiatowy II klasy. Dotychczasowa Ekspedycja Poczt, działająca razem z poczthalterią, funkcjonowała od ok. 1848 r. przy ulicy Południowej 145 (dz. Rewolucji 1905 r. 16), a wcześniej przy Południowej 142 (dz. Rewolucji 1905 r. 11 - zobacz poniżej poczta przy ulicy Południowej). Na Piotrkowską 34 przeniósł się tylko Urząd Pocztowy, poczthalteria pozostała na ulicy Południowej.

Warto w tym miejscu wyjaśnić strukturę poczty w XIX w. Oto co pisze Anna Rynkowska:

"Najwyższą władzą była Dyrekcja Generalna Poczt Królestwa Polskiego z siedzibą w Warszawie. Stopień niżej to trzy rodzaje pocztamtów, późniejszych urzędów pocztowych, a po nich następowały ekspedycje czyli stacje pocztowe i poczthalterie czyli stacje przeprzęgowe. Kierownikiem ekspedycji był ekspedytor poczt, podlegała mu również poczthalteria. Prowadzący ją poczthalter był kontraktowym dzierżawcą koni, utrzymywał też środki przewozowe. Dochody jego pochodziły z opłat za przewóz poczt oraz z wynajmu koni i powozów, płacił do kasy pocztowej po 15 gr od każdych zarobionych 6 zł polskich (1 zł polski = 30 gr = 15 kop.). Miał do dyspozycji stangretów czyli pocztylionów, którzy jeździli wozem lub na koniu".

Umowa dzierżawy lokalu przy Piotrkowskiej 34, pomiędzy pocztą, a Bernowiczem, została zawarta na okres od 01 kwietnia 1863 r., do 30 czerwca 1866 r. Urząd Pocztowy przy Piotrkowskiej 34 działał prawdopodobnie dwa lata dłużej, o czym mogą świadczyć ogłoszenia prasowe z 1867 r. MA, oraz informacja z 1868 r. MA, o przeniesieniu Urzędu na ulicę Wschodnią 1416a (dz. Wschodnia 66).

Wspomniana powyżej poczthalteria, funkcjonująca od ok. 1848 r. przy obecnej ulicy Rewolucji 16, została przeniesiona w 1872 r. na ulicę Zawadzką 443 (dz. Próchnika 9) MA.

Stosownie do protokółu z września 1867 r. Bernowicz sprzedał nieruchomość Abramowi Orner.

Dokument z 1868 r. zawiera informacje o wymiarach domu frontowego: dom murowany mieszkalny pod dachówką mający długości łokci 37½, szerokości łokci 20, a wysokości łokci 12 nowej miary polskiej.

Kalendarz Jana Petersilge na rok 1870 wymienia Dobranickiego (bez podania imienia) jako właściciela posesji przy Piotrkowskiej 34.

Ok. 1872 r. nieruchomość przy Piotrkowskiej 34 przeszła w ręce Mordki Szmula Lipszyca.

Na przełomie lat 60-tych i 70-tych małżeństwo Ruchli i Mordki Szmula Lipszyców przeprowadziło kilka transakcji kupna-sprzedaży nieruchomości:

• w sierpniu 1869 r. kupili nieruchomość przy Andrzeja 761c (dz. Andrzeja 10), którą sprzedali w czerwcu 1870 r.,
• w listopadzie 1870 r. zawarli umowę zamiany, na mocy której przekazali nieruchomości w osadzie nowe Bałuty, dobrach Łagiewniki Powiecie Łodzińskim, liczbą czwartą lit. A i liczbą czwartą lit. B oznaczonych, nie uwłaszczonych, składających się z placu i dwóch mórg gruntu, oraz zabudowań i objęli  nieruchomość przy Piotrkowskiej 35, za dopłatą 2400 rubli srebrem,
• w czerwcu 1872 r. sprzedali nieruchomość przy Piotrkowskiej 35, za kwotę 10 tys. rubli srebrem i prawdopodobnie niedługo po tym kupili nieruchomość przy Piotrkowskiej 34.

W 1875 r. Lipszyc wystawił dwupiętrową kamienicę od strony ulicy Cegielnianej (dz. Jaracza 1). Taki stan zabudowy przedstawia fotografia Eliasza Stummana z drugiej połowy lat 70-tych XIX w.

Kamienica narożna została podwyższona o jedno piętro w pierwszej połowie lat 80-tych XIX w., według projektu Edwarda Creutzburga z 1882 r.

Posesja przy Piotrkowskiej 34 pozostawała w rękach rodziny Lipszyc jeszcze w latach 20-tych XX w.

* * *

Pod tym adresem, w końcówce lat 90-tych XIX w., mieścił się skład fabryki Jakóba Serejskiego i Kalmana Birsteina (zobacz poniżej). W latach późniejszych składy mieściły się na Piotrkowskiej 64 i 57.

MA (materiały archiwalne) - zobacz

Archiwalne dokumenty budowlane:

1895 – „O zatwierdzeniu projektu budowy przez Mordkę Lipszyca piętrowego budynku gospodarczego z ustępami pod numerem 36/259 w Łodzi" [zobacz]

1901 – „O powiększeniu przez Mordkę Szmula Lipszyca trzech okien i przeróbce okna na drzwi w domu pod numerem 34/259 na rogu ulic Cegielnianej i Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. {powinno być: „… pod numerem 34/259a …} [zobacz]

Ogłoszenia prasowe:

• J. Brauner Fabryka i skład wyrobów kamgarnowych i kortów
• Serejski i Birstein Fabryka wyrobów wełnianych
• M. Storch Skład wyrobów pasmanteryjnych
• S. Weinreich Fabryka wyrobów bawełnianych
• J. Berlin Fabryka wyrobów kamgarnowych
• Tow. Akc. Zakładów Przemysłowych B-ci Baruch w Pabianicach Skład wyrobów fabrycznych
• M. T. Pikielny Fabryka wyrobów wełnianych
• I. Frydman i S-ka Fabryka chustek wełnianych i wyrobów włókienniczych

• Lieberman i Warszawski Fabryka wyrobów wełnianych i bawełnianych

poczta przy ulicy Południowej

Obecna posesja przy Rewolucji 1905 r. 11 składała się pierwotnie z dwóch działek:

• narożnej, pod ówczesnym adresem Południowej 142 (po 1850 r. Południowa 490),
• sąsiedniej po stronie zachodniej, przy Południowej 141 (po 1850 r. Południowa 491).

U zbiegu ulicy Południowej i Wschodniej, w drewnianym domu przy ówczesnej ulicy Południowej 142, mieściła się poczta, a dokładnie ekspedycja i poczthalteria, prowadzona przez Karola Kurzyjamskiego i jego synów. Oto co pisze Anna Rynkowska o tym "gmachu pocztowym":

Był to parterowy, drewniany domek kryty dachówką, miał cztery okna od ulicy, na dole cztery izby, na poddaszu jedną izbę w facjatce o dwóch oknach frontowych. Właścicielem był Ludwik Heft. Władze miejskie wynajęły na potrzeby poczty cztery pokoje, za które płacono czynsz roczny w wysokości 90 rubli srebrnych.

Ok. 1848 r. poczta przeniosła się na drugą stronę ulicy Południowej, po przekątnej do wcześniejszej lokalizacji i funkcjonowała pod obecnym adresem Rewolucji 16, w drewniaku kupionym w 1846 r. przez żonę Kurzyjamskiego.

W latach 60-tych nieruchomość przy Południowej 142/490 należała do Gottlieba Augusta Gnauka - zobacz rodzina Gnauk.

W latach 70-tych posesja przy Południowej 142/490 i sąsiednia, przy Południowej 141/491, przeszły w ręce Fryderyka Abla, który rozpoczynał tutaj karierę przemysłową.

firma "Serejski i Birstein"

Spółka "Serejski i Birstein" prowadziła tkalnię wyrobów wełnianych i półwełnianych. Nie posiadała własnej fabryki i podobnie jak wiele łódzkich przedsiębiorstw, dzierżawiła powierzchnie produkcyjne.

Główny okres działalności spółki, przypadający na lata 1903-1913, był związany z dawną fabryką Markusa Kutnera (od ok. 1903 r. przejętą przez Ryski Bank Handlowy), przy ówczesnej ulicy Luizy (vel Ludwiki) 55 (dz. Strz. Kaniowskich 61/63).

1903/13 - "Serejski i Birstein, Łódź, ul. Luizy 55, Fabryka wyrobów wełnianych i półwełnianych". [zobacz]

W 1910 r. firma "Serejski i Birnstein" wystawiła kamienicę frontową z oficynami przy Spacerowej 39 (dz. Kościuszki 39).

1910 - "Projekt budowy przez firmę „Serejski i Birstein” murowanego, trzypiętrowego domu z dwoma oficynami i parterowego budynku gospodarczego oraz magazynu pod numerem 39/764 przy ulicy Spacerowej w mieście Łodzi". [zobacz]

Czy przedsiębiorstwo Serejskiego i Birsteina funkcjonowało przy Średniej 81/Południowej 78-80 (dz. Pomorska 81 - Rewolucji 1905 r. 78/80), jak podaje jedno ze współczesnych opracowań? Nie znalazłem potwierdzenia tego faktu, ale przyjrzyjmy się tej fabryce.

Na początku lat 90-tych XIX w. właścicielem długiej, wąskiej działki pomiędzy Średnią 81, a Południową 78 był Moszek Engel. 

1892 - "O zatwierdzeniu planu budowy przez Moszka Engel, w mieście Łodzi przy ulicy Południowej pod numerami 389 i 389a, parowej przędzalni wełny i bawełny oraz zainstalowaniu w niej kotła parowego". [zobacz]

1895 - "O zatwierdzeniu planu budowy przez Moszka Engela murowanej, piętrowej przędzalni wełny i bawełny, takiejże przędzalni i kotłowni i murowanego, parterowego magazynu pod numerem 389 przy ulicy Średniej w mieście Łodzi". [zobacz]

Posesja fabryczna przy Średniej/Południowej należała do Engela przez krótki czas - w 1897 r. była już w rękach Leopolda Lourie.

1897 - "Zdjęty z natury plan murowanej, dwupiętrowej przędzalni z pomieszczeniami maszyny parowej i kotłów parowych, magazynami, kantorem, jak również wybudowanymi bez zezwolenia drewnianymi: wiatą, szopą i ustępami. Wyżej wspomniana przędzalnia, której plan został zatwierdzony przez Rząd Gubernialny 6 października 1892 roku za numerem 8 i 15 czerwca 1893 roku za numerem 32, znajduje się w mieście Łodzi przy ulicy Średniej pod numerem 839. Dawniej należała do Moszka Engla, a obecnie stanowi własność Leopolda Lourie". [zobacz]

W krótkim czasie nieruchomość została powiększona o sąsiednią działkę przy Południowej 80.

Od momentu przejęcia przedsiębiorstwa w  1897 r., zabudowania fabryczne były wykorzystywane zarówno przez właścicieli (Leopold Lourie, oraz "Lurie i S-ka", właściciele Izaak i Aleksander Lurie - fabryka nici i tasiemek), jak i dzierżawione innym podmiotom. W latach 1897-1939 funkcjonowało pod tym adresem kilkadziesiąt firm różnych branż, głównie włókienniczych - zobacz.

Wigury

Piłsudskiego

Roosevelta

Nawrot

Tuwima

Moniuszki

Traugutta

Narutowicza

Jaracza

Rewolucji 1905

Brzeźna

pl. Wolności

Radwańska

pl. Wolności

Żwirki

Mickiewicza

Zamenhofa

Andrzeja

6 Sierpnia

Zielona

Więckowskiego

Próchnika

piotrkowska-nr.pl

© Wszystkie prawa zastrzeżone