ulica Piotrkowska 33
ulica Piotrkowska 33 nr hip. 269
do 1850 r. nr 197
Plan Józefa Lenartowskiego z 1849 r. przedstawia teren po zachodniej stronie Piotrkowskiej, pomiędzy obecną ulicą Więckowskiego i Zieloną, jako białą plamę, bez zaznaczonych parceli. Obszar ten, z wyjątkiem dwóch płytkich działek przy Piotrkowskiej 29 i 31, określany mianem "gruntów staromiejskich", należał do mieszkańców dawnej, rolniczej Łodzi. Ze względu na wygórowane ceny, nie doszło do wykupu terenu przez rząd, a prywatna sprzedaż szła opornie.
Nietypowy, ukośny przebieg posesji tej części Piotrkowskiej jest pozostałością po pierwotnym przebiegu gruntów rolnych.
Spośród 7 posesji przy Piotrkowskiej 33-45, nieruchomość przy Piotrkowskiej 33 pozostawała najdłużej, do początku lat 60-tych XIX w., w rękach łódzkich mieszczan.
Przynajmniej od początku lat 50-tych XIX w. nieruchomość przy obecnej Piotrkowskiej 33 należała do Kacpra Lipińskiego.
W drugiej połowie lat 50-tych, po śmierci Kacpra, nieruchomość przeszła w ręce jego sukcesorów.
Kacper Lipiński (ur. ok. 1802, zm. 1856), syn Adama i Magdaleny Zajączkowskiej, był rodowitym łodzianinem. Pod koniec lat 60-tych do Lipińskich należały nieruchomości:
- Stodolniana 67 (pd.-zach. róg Stodolnianej i Podrzecznej, dz. jezdnia ulicy Zachodniej),
- Konstantynowska 323 (dz. Legionów 13),
- Zachodnia 44 (później Zachodnia 40, dz. Zachodnia 58),
- Jakuba 24 (obecnie teren parku Staromiejskiego).
Rodzina Lipińskich była skoligacona z innymi rodzinami łódzkich staromieszczan, których przedstawiciele zaznaczyli swoją obecność na ulicy Piotrkowskiej:
- rodzina Bochyńskich vel Bocheńskich - Szczepan Bochyński,
- rodzina Jeżewiczów - Andrzej Jeżewicz,
- rodzina Kucińskich - Szymon Kuciński,
- rodzina Gozdowskich - Stanisław Gozdowski.
Zobacz przedstawicieli rodziny Lipińskich na Piotrkowska Tree.
Na początku lat 60-tych spadkobiercy Kacpra sprzedali nieruchomość Augustowi Stephanus i Wincentemu Simma.
Nowi właściciele kupili nieruchomość razem z ziemią (dziedzicznie posiadaną), w odróżnieniu od nieruchomości "wieczysto-czynszowej", której grunt należał do łódzkiej gminy.
August Stephanus ożenił się w 1850 r. z Teresą Ludwig.
Wincenty Simma, syn Jana i Józefy Fogler, był bratem Franciszka Simma.
Zobacz przedstawicieli rodzin Stephanus i Simma na Piotrkowska Tree.
Pod koniec lat 60-tych nieruchomość należała do Józefa Ludwiga, szwagra Augusta Stephanusa.
Na początku lat 70-tych nieruchomość przeszła w ręce kupca, Icka Joskowicza.
Na szerokiej działce, w latach 1872-75, Joskowicz wystawił okazałą, dwupiętrową kamienicę, widoczną na fotografii Eliasza Stummana (drugie zdjęcie w galerii).
Podwyższenie kamienicy frontowej o jedno piętro, planowane w 1910 r., nie zostało zrealizowane (projekt elewacji frontowej przedstawia trzecie zdjęcie w galerii). Podwyższenie budynku frontowego nastąpiło wiele lat później, ok. 1936 r. (MA), kiedy właścicielem nieruchomości był J. Blub. Nowa elewacja nawiązywała do modnego w latach 30-tych modernizmu.
* * *
W latach 70-tych XIX w. działała przy Piotrkowskiej 33 apteka Fryderyka Müllera, funkcjonująca wcześniej przy Piotrkowskiej 132.
W początkach XX w. mieściło się tutaj 8 sklepów od frontu i 15 w oficynach.
Pod koniec stycznia 1936 r. w sklepie frontowym przy Piotrkowskiej 33 eksplodowała bomba. Tym razem obyło się bez ofiar, ale skład szkła i porcelany Samuela Wintera uległ zniszczeniu. Elewację sklepu Wintera po wybuchu prezentuje czwarte zdjęcie w galerii.
W pierwszych miesiącach 1936 r. próbowano przeprowadzić 4 zamachy, wymierzone w przedstawicieli społeczności żydowskiej. Sprawcami byli członkowie ugrupowań endeckich. Wydarzenia relacjonowała "Ilustrowana Republika (MA).
MA (materiały archiwalne) - zobacz
Zachodnia 66-68 (dz. Zachodnia 78-80)
Nieruchomość Icka Joskowicza przy Piotrkowskiej 33, to tylko część rozległego obszaru, jaki stał się jego własnością w latach 70-tych XIX w. Od strony ulicy Zachodniej, poza dochodzącą do niej tylną częścią posesji Piotrkowskiej 33, w rękach Joskowicza była również tylna część sąsiedniej posesji, przy Piotrkowskiej 31. Okazałe "królestwo" Pana Icka, zaznaczone kolorem czerwonym na planie Wł. Starzyńskiego (MA), obejmowało Zachodnią 66-68 (dz. Zachodnia 78-80).
Pomiędzy ulicą Piotrkowską, a Zachodnią, w latach 70-tych XIX w., powstał poprzeczny obiekt ręcznej tkalni. Według projektu z 1882 r. dobudowano do niego, po stronie północnej, piętrową mykwę, którą później podwyższono i przeznaczono na cele przemysłowe, na końcu mieszkalne - obiekt zachował się do dzisiaj (zobacz).
Trudno powiedzieć, czy posesja fabryczna Icka Joskowicza służyła pierwotnie produkcji właściciela, ale na pewno była wykorzystywana przez firmy należące do przedstawicieli rodziny Joskowicz.
W następnych latach wzniesiono kolejne budynki fabryczne i magazynowe, a produkcję, wtedy już tkalni i przędzalni, zmechanizowano.
Na początku lat 90-tych XIX w. funkcjonowała tam przędzalnia odpadków bawełnianych, tkalnia pruneli i wyrobów bawełnianych Fryderyka Eisenbrauna, zatrudniająca 185 robotników pracujących przy 62 warsztatach mechanicznych (MA).
Stan zabudowy na koniec XIX w. dobrze obrazuje poniższy dokument.
1897 - "Plan przebudowy istniejących schodów na murowane, dobudowy murowanych schodów, schodów ewakuacyjnych, przebudowy niektórych okien na drzwi, urządzenia sklepienia na parterze mechanicznej przędzalni i tkalni oraz zdjęty z natury plan: dwóch, dwupiętrowych, a częściowo trzypiętrowych, podpiwniczonych oficyn mieszkalnych, dwupiętrowego z poddaszem i częściowo podpiwniczonego domu frontowego, trzypiętrowego z poddaszem i częściowo podpiwniczonego domu poprzecznego, trzypiętrowej mechanicznej przędzalni i tkalni, dwupiętrowej z poddaszem i piwnicami ręcznej tkalni, kotłowni i maszynowni, komina, schodów przy piętrowym budynku gospodarczym, w którym na piętrze mieści się magazyn i innych na nieruchomości Icka Joskowicza pod numerami 268, 269 przy ulicach Piotrkowskiej i Zachodniej w mieście Łodzi". [zobacz]
Informacja prasowa o groźnym pożarze, jaki wybuchł na posesji Joskowicza w lipcu 1899 r. (MA), wymienia także niektóre firmy działające na tym terenie.
Zrozumiała tendencja do likwidowania przemysłu w ścisłym centrum miasta, spowodowała wygaszanie produkcji również u Joskowiczów. Hale fabryczne zamieniano na powierzchnie mieszkalne (MA), budowano nowe kamienice.
W okresie I wojny światowej front ulicy Zachodniej 66-68 był już zabudowany (MA).
Na początku lat 30-tych okresu międzywojennego nastąpił podział nieruchomości Joskowiczów, co umożliwiło późniejszą sprzedaż poszczególnych części.
1930 - "Podział nieruchomości położonej przy ul. Zachodniej 68, stanowiącej własność ob. Joskowicza". [zobacz]
Można przypuszczać, że przynajmniej nieruchomości przynależne Zachodniej 66 pozostały w rodzinie Joskowiczów do wybuchu II wojny światowej.
Widok kamienic frontowych Joskowiczów przy ulicy Zachodniej możemy jeszcze zobaczyć na zdjęciach wykonanych na krótko przed zniwelowaniem tego terenu (MA).
MA (materiały archiwalne) - zobacz
PODWÓRKA ULICY PIOTRKOWSKIEJ - Piotrkowska 33
Zdjęcie W. Pfeiffera z 1937 r., ze zbiorów Archiwum Państwowego w Łodzi, oraz zdjęcie współczesne z 2014 r. - zobacz
Archiwalne dokumenty budowlane:
1889 - "O budowie przez Icka Joskowicza dwupiętrowej oficyny mieszkalnej z poddaszem pod numerem 269 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi". [zobacz]
1892 - "O zatwierdzeniu planu na budowę przez Icka Joskowicza murowanego, trzypiętrowego domu mieszkalnego z takąż oficyną i piętrowych zabudowań gospodarczych pod numerem 269 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi". [zobacz]
1910 – „Projekt na nadbudowę przez Abrama Joskowicza trzeciego piętra nad dwupiętrowym, murowanym domem i dwóch oficyn pod numerem 33/269 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]
Ogłoszenia prasowe:
- Adolf Rosenthal Skład towarów galanteryjnych
- S. H. Ciesielski Skład lamp i naczyń kuchennych
- Szymon Urbach Zakład optyczno-elektryczno-techniczny
- T. Finkelhaus Skład mebli żelaznych i wózków dziecięcych
- B. Opoczyński Fabryka trykotów i chustek
- M. Żytnicki Biuro próśb i zażaleń
- N. B. Mirtenbaum Magazyn wyrobów gumowych, ceratowych i kauczukowych
- J. Rajsfeld Oświetlenie gazożarowe
- Richard Wildt Perfumeria
- A. Binke Sprzedaż szyb i luster
- M. Stein Magazyn okryć damskich
- Sz. Zaklikowski Agent ubezpieczeniowy
- Miechowski i Wajnberg Przemysł włókienniczy
- Sz. Szac Fabryka wyrobów włókienniczych
- M. Tow Fabryka wyrobów włókienniczych
Wigury
Piłsudskiego
Roosevelta
Nawrot
Tuwima
Moniuszki
Traugutta
Narutowicza
Jaracza
Rewolucji 1905
Brzeźna
pl. Wolności
Radwańska
pl. Wolności
Żwirki
Mickiewicza
Zamenhofa
Andrzeja
6 Sierpnia
Zielona
Więckowskiego
Próchnika
piotrkowska-nr.pl
© Wszystkie prawa zastrzeżone