Skorupki

ulica Piotrkowska 56

ulica Piotrkowska 56 nr hip. 502

do 1850 r. nr 114

Do lat 50-tych XIX w. nieruchomość przy Piotrkowskiej 56 kończyła się na ulicy Dzikiej (dz. Sienkiewicza). Tyły posesji zajmował ogród.

W 1851 r., na terenie ogrodów przynależnych posesjom przy Piotrkowskiej 54 i 56, wydzielono 6 nowych placów budowlanych przy ulicy Dzielnej, o nr hip. 1355-1356-1357-1358-1359-1360, dzisiaj Narutowicza 7-9-11-13-15-17 (obecnie zabudowania nie istnieją).

Na mocy Protokołu Deklaracyjnego z sierpnia 1836 r. plac pod Nº 114 w nowej osadzie tkackiej Łódka zwanej (dz. Piotrkowska 56) objął Juliusz Wergau - zobacz poniżej rodzina Wergau.

Nowy osadnik zobowiązał się do utrzymywania w ciągłym ruchu fabryki tkackiej składającej się z 3 warsztatów, przy której 2 czeladzi użytych będą, oraz pobudowania w przeciągu najdalej lat dwóch na obranym jako wyżej placu domu drewnianego jednofamilijnego.

W 1857 r. Pan Juliusz wystąpił do łódzkiego Magistratu z dwoma podaniami:

• W domu mym pod Nº 502 przy ulicy Piotrkowskiej, po lewej stronie drzwi wchodowych, zamierzam urządzić drzwi sklepowe.

• Zamierzam na placu przy posesyi mojej pod Nº 502 w ulicy Piotrkowskiej wystawić stodołę na podmurowaniu drewnianą pod gontami, długą łokci* 22, szeroką łokci 10 i wysoką łokci 4.

* - 1 łokieć = 0,576 m

Nie dotarłem jeszcze do właściwych dokumentów archiwalnych, ale można przyjąć, że rodzina Wergau wystawiła w latach 60-tych jednopiętrową kamienicę frontową, która została podwyższona przez następnego właściciela. 

W latach 60-tych do Juliusza Wergau należała także nieruchomość przy Piotrkowskiej 65.

Na przełomie lat 60-tych i 70-tych spadkobiercy Juliusza Wergau sprzedali nieruchomość Leopoldowi Hintz - zobacz poniżej rodzina Hintz.

Nowy właściciel podwyższył kamienicę frontową. 

1870 - "O budowie przez Hintza drugiego piętra na nieruchomości numer 502 w mieście Łodzi". [zobacz]

Dwupiętrowy obiekt jest widoczny na zdjęciu E. Stummana z drugiej połowy lat 70-tych XIX w. (drugie zdjęcie w galerii).

Wykreślenie gminy miasta Łodzi z hipoteki nieruchomości nastąpiło kilka lat później.

1874-1876 - "O wykupie czynszów przez Leopolda Hintza z placu nr 114/502 w mieście Łodzi". [zobacz]

Prawdopodobnie po śmierci Leopolda Hintza (zmarł w 1879 r.) nieruchomość przeszła w ręce Juliusza Mitznera - zobacz poniżej rodzina Mitzner.

W oficynach fabrycznych Mitzner prowadził przędzalnię, oraz tkalnię chustek i kortów. Część produkcji była zmechanizowana.

Na początku lat 90-tych nieruchomość przy Piotrkowskiej 56 przeszła w ręce Fryderyka Wilhelma Schweikerta (zobacz rodzina Schweikertów).

Mechaniczna produkcja na Piotrkowskiej 56 zastąpiła ręczne warsztaty Schweikerta, pracujące przy Głównej 1285 (później Główna 18).

W krótkim czasie, w połowie lat 90-tych, ruszyły zakłady Schweikertów przy ulicy Wólczańskiej 215.

Dzisiejsze podwórze Piotrkowskiej 56 różni się znacząco od stanu sprzed II wojny światowej. Zniknął duży fragment oficyny północnej, wraz z zabudowaniami przy ulicy Narutowicza 5 i 7, które szczelnie zamykały teren posesji. Stan dawny i obecny dobrze obrazuje zestawienie planu Kazimierza Jasińskiego, z 1917 r., z planem współczesnym – zobacz.

Robert Schweikert, syn Fryderyka Wilhelma, przebudował gruntownie dom frontowy w 1912 r. i wystawił okazałą, czteropiętrową kamienicę w obecnym kształcie. Autorem projektu przebudowy był Dawid Lande.

Księga inwentarzowa i właściciele nieruchomości w latach 1930-1936 (zbiory Archiwum Państwowego w Łodzi) - zobacz

* * *

Pod koniec lat 80-tych, na posesji należącej jeszcze do Juliusza Mitznera, działał skład fabryki Fryderyka Wilhelma Böttigera (zobacz poniżej).

Na początku lat 20-tych okresu międzywojennego funkcjonował pod tym adresem skład spółki "Bracia Samet" (zobacz poniżej).

Przy Piotrkowskiej 56, począwszy od drugiej połowy lat 20-tych XX w., działała administracja przedsiębiorstwa Hersza vel Hermana Sachsa. Produkcja Sachsa, zlokalizowana wcześniej przy ulicy przy Zachodniej 70 (dz. Zachodnia 82), w dawnych obiektach Moryca Prinza, został przeniesiona na Południową 52 MA (dz. Rewolucji 52), do fabryki Ferdynanda Göldnera (zobacz poniżej). W latach 1936-39 przedsiębiorstwo Sachsa wykorzystywało obiekty (być może równolegle do Południowej 52) przy Milionowej 27.

1936/39 – „Wytwórnia wyrobów pluszowych oraz farbiarnia i wykończalnia przy ul. Milionowej 27, właściciel firma Fabryka Wyrobów Pluszowych H. Sachs”. [zobacz]

W okresie międzywojennym (wcześniej przy Piotrkowskiej 37) funkcjonowała pod tym adresem centrala Tow. Akc. Składów Towarowych „Warrant”. Krótką notę o przedsiębiorstwie, autorstwa Bolesława Pełki, możemy znaleźć w opracowaniach Archiwum Państwowego w Łodzi:

"Firma powstała w 1899 r. Założycielami i akcjonariuszami byli fabrykanci i kupcy z Łodzi: Alfred Biedermann, Juliusz Heinzel, Adolf Daube, Mieczysław Hertz. Celem działalności firmy było prowadzenie składów towarowych, finansowanie zakupu bawełny, wełny i innych wyrobów, oraz spedycja towarów. Do 1914 r. składowanie i kredytowanie zakupu bawełny było głównym przedmiotem działalności. W 1922 r. firma uzyskała koncesję na składy tranzytowe i wolnocłowe. Transakcje wariantowe były głównym źródłem jej dochodów do 1931 r., to jest do upadłości Banku Handlowego w Łodzi, który posiadał 98% akcji spółki. Od 1932 r. zajmowała się ona głównie operacjami spedycyjnymi i składowaniem towarów osób trzecich."

Informacje o Towarzystwie "Warrant" prezentuje również publikacja w wydawnictwie "Giewont", z 1928 r. (MA).

W maju 1936 r. miał miejsce groźny pożar, który dotknął składy "Warrant", położone w sąsiedztwie dworca Łódź Fabryczna (MA).

Archiwalne dokumenty budowlane:

1888 – „O budowie przez Juliusza Mitznera murowanej, trzypiętrowej oficyny fabrycznej na nieruchomości pod No 502 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]

1892 – „O zatwierdzeniu projektu budowy przez Fryderyka Wilhelma Schweikerta w Łodzi przy ulicy Piotrkowskiej pod numerem 502 parterowego budynku dla maszyny parowej w części murowanej trzypiętrowej przędzalni i trzypiętrowej oficyny a także przebudowy tamże trzeciego piętra na istniejących magazynach”. [zobacz]

1911 – „Projekt murowanej, piętrowej, podpiwniczonej dobudówki, pogłębienie niektórych ścian piwnicznych w przebudowywanym murowanym domu, zgodnie z planem zatwierdzonym przez Rząd Gubernialny Piotrkowski za numerem 1 w 1911 r., na nieruchomości Roberta Schweikerta przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]

Ogłoszenia prasowe:

• F. W. Böttiger Skład fabryczny wełny wigoniowej i błyszczącej
• Wejnritter i Tejtelbaum Fabryka wyrobów wełnianych i chustek
• Lipiński i S-ka Pracownia chemiczna i bakteryologiczna
• S. Kulesz Zakład mechaniczny
• W. Guralski i M. H. Grawe Fabryka pluszu
• Tow. Akc. Wyrobów Welnianych F. Wilhelma Schweikerta Filialny skład fabryczny
• A. I. Akawie Agentura fabryk papieru
• Sz. Lewin i S-ka Biuro ekspedycyjne
• A. Działoszyński Skład tapet
• Tow. Akc. Składów Towarowych „Warrant” Biuro
• Herman Bohm Hurtownia bławatów
• Filip Jaszuński Fabryka wyrobów wełnianych
• H. Tempelhof Fabryka wyrobów włókienniczych
• B-cia Samet Manufaktura Bawełniana

rodzina Wergau

Zobacz przedstawicieli rodziny Wergau na Piotrkowska Tree.

Krystian Wergau, majster tkacki z Saksonii, przybył do Łodzi w drugiej połowie lat 20-tych XIX w. W tym czasie rodzina Wergau była zameldowana w murowanym domu nr 99 na Nowym Mieście (dz. Ogrodowa 2/Nowomiejska 14), oraz w murowanym domu rządowym nr 43 na Łódce (dz. Piotrkowska 188). W jej skład wchodzili:

• Krystian Wergau - ur. 1779, zm. 1848 akt 358,
• żona Joanna Krystyna Karolina (z d. Ritter) - ur. 1780,
• syn Juliusz - zobacz poniżej,
• syn August - ur. 1813, żona Filipina Amalia Hesse ślub 1839 akt 94,
• córka Karolina Maria Fryderyka - ur. 1819, mąż Józef Knoblauch ślub 1839 akt 98.
• córka Weronika - ur. 1821, mąż Wilhelm Sparwirth ślub 1848 akt 18.

W 1828 r. Gottlieb Haussmann objął funkcję starszego Zgromadzenia Majstrów Tkackich. Podstarszym został Krystian Wergau.

Juliusz Wergau (ur. 1811, zm. 1868 akt 352) poślubił w 1834 r., w Tomaszowie, Emilię Mentzel. Z tego związku przyszły na świat dzieci:

• Emilia Amalia - ur. 1835 akt 153, mąż Karol August Schnelke ślub 1855. Bratem Karola Augusta był Fryderyk Ludwik Schnelke.
• Augusta Luiza - ur. 1837 akt 25, mąż Ignacy Vogel ślub 1878,
• Robert - zobacz poniżej,
• Józefina Szarlotta - 1841 akt 103, 
• Juliusz Herman - 1843 akt 132, 
• Maria Ernestyna - 1845 akt 143.

W połowie lat 30-tych rodzina Juliusza była zameldowana pod ówczesnym adresem Piotrkowskiej 157 (dz. Piotrkowska 129).

W latach 1853-56 Juliusz Wergau sprawował funkcję starszego Zgromadzenia Majstrów Tkackich.

Robert Wergau, syn Juliusza, urodził się w 1839 r. (akt 73), zmarł w 1901 r. (akt 845).

Według niepotwierdzonych informacji, w latach 70-tych XIX w. był właścicielem nieruchomości przy ulicy Spacerowej 775a (dz. Kościuszki 17, Wólczańska 34). W tej chwili mogę jedynie napisać, że ok. połowy lat 70-tych, w centralnej części działki 775a, wzniesiono murowany budynek, prawdopodobnie fabryczny. Fakt ten obrazują plany Rudolfa Micińskiego z 1873 r. i 1877 r. - zobacz.

Przynajmniej od drugiej połowy lat 80-tych nieruchomość przy obecnej Kościuszki 17 należała do Edwarda Herbsta, później do Tow. Akc. Karol Scheibler.

1887 - "Projekt przebudowy piętrowej tkalni na dom mieszkalny i parterowej stajni, a także budowy parterowych komórek na nieruchomości Herbsta pod numerem 775a przy ulicy Promenada w mieście Łodzi". [zobacz]

Robert Wergau prowadził fabrykę tkacką wyrobów wełnianych, kortów i pluszu. Przynajmniej od lat 90-tych produkcja była prowadzona w obiektach dzierżawionych od Karola Ferdynanda Rathe przy Dzielnej 16 (dz. Narutowicza 18), później Oszera Enzela Zausmera przy Widzewskiej 1078-80 (dz. Kilińskiego 165). Skład mieścił się przy Piotrkowskiej 79.

Robert Wergau odegrał ważną rolę w utworzeniu Łódzkiej Straży Ogniowej Ochotniczej.

Groby na Cmentarzu Starym - Robert Wergau

rodzina Hintz

Zobacz przedstawicieli rodziny Hintz na Piotrkowska Tree.

Marcin Hintz, sukiennik, urodził się w Rogoźnie, w ówczesnych Prusach. W latach 20-tych i 30-tych XIX w., w Zgierzu, przyszli na świat synowie Marcina i jego żony Eleonory z d. Goltz:

• Leopold Hintz, ur. ok. 1824, żona Paulina Ernestyna Döring (ślub 1849 w Ozorkowie),
• Henryk Hintz, ur. ok. 1825, żona Augusta Freimark,
• Fryderyk Wilhelm Hintz, ur. 1834, żona Brigida Wilhelmina Döring (ślub 1854 w Ozorkowie).

Karol August Hintz, syn Samuela Hintza, brata Marcina, poślubił w 1843 r. Karolinę Justynę Mauch, córkę Jana Maucha.

Leopold Hintz z rodziną sprowadził się do Łodzi w drugiej połowie lat 50-tych. Hintzowie należeli do wspólnoty religijnej braci morawskich. W latach 60-tych mieszkali przy ulicy Głównej 1279 (Główna 30), w piętrowym domu należącym do Fryderyka Kühnela, później przy Piotrkowskiej 111.

Syn Leopolda i Eleonory, Leopold Hintz jr., urodził się w 1855 r. w Płocku. Pod koniec lat 80-tych Leopold jr. wystawił trzypiętrową tkalnię (warsztaty ręczne) na froncie obecnej ulicy Wólczańskiej 38. W głębi podwórza stanęła oficyna mieszkalna.

1889 - "O budowie przez Leopolda Hintza murowanej, trzypiętrowej tkalni z warsztatami ręcznymi i takiej samej oficyny mieszkalnej pod numerem 773 [powinno być 773b] przy ulicy Wólczańskiej w mieście Łodzi". [zobacz]

Frontowa fabryka przy Wólczańskiej 38 pełniła później funkcję mieszkalną. Obiekt jest obecnie zrewitalizowany. 

rodzina Mitzner

Zobacz przedstawicieli rodziny Mitzner na Piotrkowska Tree.

Fryderyk Gottlieb Mitzner, fabrykant sukna przybyły z Wielkiego Księstwa Poznańskiego, osiedlił się w Aleksandrowie Łódzkim na początku lat 20-tych XIX w. W 1823 r., w Zgierzu, ożenił się z Anną Justyną Torno. Wybrane dzieci Fryderyka Gottlieba i Anny Justyny:

• Juliusz Fryderyk, ur. 1828 w Zgierzu, pierwsza żona Julianna Schmidt, druga żona Filipina Matylda Foke,
• Karol Wilhelm, ur. 1832 w Zgierzu, żona Emma Emilia Jokisch,
• Paulina Matylda, ur. 1834, mąż Karol August Palmer,
• Robert, ur. 1837 w Zgierzu, żona Ernestyna Emma Wille,
• Gustaw, ur. 1842 w Zgierzu, żona Agata Florentyna Foke (siostra Filipiny Matyldy),
• Rudolf, ur. 1843 w Zgierzu, żona Anna Julianna Kretschmer (siostra Karola Henryka Kretschmera).

Syn Juliusza Fryderyka i Julianny Schmidt, Juliusz Reinhold, ożenił się z Alwiną Dems, córką Roberta Dems sr.

* * *

Fryderyk Wilhelm Böttiger

Przędzalnia wigonii, niciarnia i farbiarnia Böttigera powstała przy ulicy Widzewskiej 1077 (dz. Kilińskiego 169). W 1897 r., w fabryce napędzanej silnikiem parowym o mocy 60 KM, pracowało 105 robotników.

1893 - "Projekt˝ budowy murowanego, dwupiętrowego budynku na umieszczenie w nim towarów, kotłowni, dobudówki od strony kotłowni i budowy pralni do istniejącej farbiarni oraz filtrów, na nieruchomości Bettichera [Bottigera] pod numerem 1077 przy ulicy Widzewskiej, w mieście Łodzi". [zobacz]

Na początku XX w. ogłoszono upadłość przedsiębiorstwa Böttigera. Późniejsze losy obiektów przy Kilińskiego 169 były związane z Albanem Aurichem, a przynajmniej od drugiej połowy lat 20-tych okresu międzywojennego z Abramem Łappem.

Ferdynand Göldner

Zobacz przedstawicieli rodziny Göldner na Piotrkowska Tree.

Pierwsze budynki przędzalni wigonii Ferdynanda Göldnera (MA) zostały wzniesione w latach 80-tych XIX w. W tym czasie, przy późniejszej Południowej 52 (dz. Rewolucji 52), powstała również frontowa rezydencja przemysłowca. W okresie następnych 30 lat zakłady Göldnera zajęły teren pomiędzy ulicą Południową 52, a Średnią (dz. Pomorską 45/47). Na początku lat 90-tych XIX w., w spółce z Aleksandrem Wehrem, uruchomiono tkalnię taśmy gumowej.

1887 – „O budowie przez Ferdynanda Goeldnera murowanej, piętrowej oficyny fabrycznej celem lokalizacji w niej magazynu wełny i bawełny, pralni, suszarni, trzepalni i maszyny wilka, pod numerami 406a, 407a i 408a przy ulicy Południowej w mieście Łodzi”. [zobacz]

1892 – „Projekt budowy przez Ferdynanda Göldnera i Aleksandra Wehra murowanej, parterowej tkalni taśmy gumowej na nieruchomości pod numerami 409 i 410 przy ulicach Średniej i Południowej w mieście Łodzi”. [zobacz]

1893 – „O zatwierdzeniu planu budowy przez Ferdynanda Göldnera i Aleksandra Wehra murowanej, parterowej kotłowni, maszynowni, komina fabrycznego i piętrowej portierni pod numerami 409 i 410 przy ulicy Średniej w mieście Łodzi”. [zobacz]

1911 – „Projekt nadbudowy przez Towarzystwo Akcyjne Ferdynanda Göldnera dwóch pięter na murowanym, piętrowym budynku wilkowni, trzech pięter na ślusarni i budowy parterowej wiaty pod numerem 52/407 przy ulicy Południowej w mieście Łodzi”. [zobacz]

W okresie międzywojennym produkcja taśmy gumowej była prowadzona przez firmę "Bröhl i Wolle" (MA).

1928/34 – „Mechaniczna tkalnia tasiem gumowych przy ul. Pomorskiej 45, właściciel Towarzystwo Akcyjne Bawełnianej i Gumowej Manufaktury Ferdynanda Göldnera w Łodzi, dzierżawca firma Bröhl i Wolle”. [zobacz]

Córka Ferdynanda, Wally Helena Göldner, była drugą żoną Konstantego Walczaka (zobacz poniżej), jednego z nielicznych łódzkich przemysłowców pochodzenia polskiego.

Bracia Samet

Początki działalności braci Samet (Salomon i Towja Samet) były związane z fabryką Władysława Barucha przy ulicy Nowo Cegielnianej 15 (dz. Więckowskiego 43/45).

1898-1911 - "Bracia Samet, Łódź, ul. Nowocegielniana 15, Fabryka wyrobów bawełnianych i półwełnianych". [zobacz]

Na początku drugiej dekady XX w. bracia wznieśli własne obiekty przemysłowe przy ulicy Widzewskiej 184-186 (dz. Kilińskiego 202-204).

1910 - "Projekt budowy przez firmę „Bracia Samet” murowanych budynków: parterowej tkalni, przędzalni i apretury, parterowego magazynu towarów, kotłowni, wieży, komina, wiaty pod numerami 926/184 i 927/186 przy ulicy Widzewskiej w mieście Łodzi". [zobacz]

Przedsiębiorstwo braci Samet przetrwało trudny okres I wojny światowej i funkcjonowało jeszcze w latach 20-tych okresu międzywojennego (MA).

Na początku lat 30-tych XX w. obiekty przemysłowe przy Kilińskiego 200-204 (podawany był również adres Senatorskiej 29-33) przeszły w ręce Zakładów Włókienniczych Rozen i Wiślicki Sp. Akc. (MA).

Warto nadmienić, iż na działkach oznaczonych tym samym numerem hipotecznym, 926 i 927, ale w części wschodniej, dochodzącej do ulicy Łęczyckiej, powstały równolegle zabudowania fabryczne spółki "Findeisen i Neumann", tworzonej przez Stanisława Findeisena i Alberta Neumanna.

1910 - "Projekt budowy przez firmę Findeisen i Neumann parterowych budynków: wilkowni, kotłowni, stróżówki, komina i klatek schodowych pod numerami 926 i 927 przy ulicy Łęczyckiej w mieście Łodzi". [zobacz]

Stanisław Findesein był pierwszym mężem Gertrudy Pauli Richter (rozwód w 1920 r.), córki Józefa Richtera jr. (zobacz Piotrkowska Tree).

Konstanty Walczak

Zobacz przedstawicieli rodziny Konstantego Walczaka na Piotrkowska Tree.

Na początku drugiej dekady XX w. Konstanty Walczak wystawił obiekty przemysłowe (farbiarnia i apretura) pod ówczesnym adresem Wólczańskiej 251-253 (dz. Wólczańska 247). Na froncie terenu fabrycznego stanęła willa właściciela.

1910 - "Projekt budowy przez Konstantego Walczaka murowanej, dwupiętrowej apretury i parterowej farbiarni, kotłowni i maszynowni, magazynu towarów, stajni, filtru i komina pod numerami 251-253 przy ulicy Wólczańskiej w mieście Łodzi". [zobacz]

1911 - "Projekt budowy przez Konstantego Walczaka murowanych parterowych budynków: domu, portierni, stajni, dwóch wiat i nadbudowy piętra nad parterowym składem pod numerami 251/257 przy ulicy Wólczańskiej w mieście Łodzi. [zobacz]

W sierpniu 1938 r. wybuchł groźny pożar w fabryce Walczaka, prowadzonej w tym czasie przez jego spadkobierców, który pochłonął główne obiekty fabryczne (MA). Dzięki odszkodowaniu, wynoszącemu ponad 170 tys. zł, zakład został odbudowany i uruchomiony.

Postać Pana Konstantego i jego rodziny, przedstawia artykuł Piotra Jaworskiego "Niezwykła kariera Konstantego Walczaka", opublikowany w kwartalniku "Kronika miasta Łodzi" (nr 1/77 2017 r.) - zobacz.

MA (materiały archiwalne) - zobacz

Wigury

Piłsudskiego

Roosevelta

Nawrot

Tuwima

Moniuszki

Traugutta

Narutowicza

Jaracza

Rewolucji 1905

Tymienieckiego

Brzeźna

pl. Wolności

Radwańska

pl. Wolności

Żwirki

Mickiewicza

Zamenhofa

Andrzeja

6 Sierpnia

Zielona

Więckowskiego

Próchnika

piotrkowska-nr.pl

© Wszystkie prawa zastrzeżone

Czerwona