Skorupki

ulica Piotrkowska 149

ulica Piotrkowska 149 nr hip. 735

do 1850 r. nr 167

Na mocy Protokołu Deklaracyjnego, spisanego w lipcu 1834 r., plac nr 167 przy ulicy Piotrkowskiej (dz. Piotrkowska 149) objął tkacz przybyły z Czech (Saksonii?), Gottlieb Müller.

Nowy właściciel zobowiązał się do utrzymywania w ciągłym ruchu fabryki wyrobów bawełnianych, składającej się z 3 warsztatów, przy której 2 czeladzi użytych będzie, oraz do wystawienia domu drewnianego.

Stosownie do umowy kupna-sprzedaży, sporządzonej we wrześniu 1848 r., Müller sprzedał nieruchomość zięciowi, Janowi Samuelowi Radke.

Na froncie Piotrkowskiej stał w tym czasie dom drewniany mieszkalny pod gontami mający długości łokci* 26, szerokości łokci 12½, a wysokości łokci 4½ nowej miary polskiej.

* - 1 łokieć = 0,576 m

Tkacz Jan Samuel Radke, syn Mateusza i Katarzyny, przyjechał do Łodzi z podłódzkiego Konstantynowa. W 1844 r. poślubił Johannę Karolinę Müller (akt 130), córkę Gottlieba, poprzedniego właściciela.

Zgodnie z protokołem urzędowym, z marca 1861 r., Radke sprzedał nieruchomość małżonkom Józefowi i Teresie Bartosch.

Kontraktem z września 1863 r. małżonkowie Bartosch sprzedali nieruchomość Ludwikowi Augustowi Grunwald, ten zaś, kontraktem z kwietnia 1864 r., sprzedał ją Efraimowi Schultz.

Stosownie do protokołu spisanego w łódzkim Magistracie, w kwietniu 1866 r., Schultz sprzedał nieruchomość Alojzemu Balle, ten zaś, protokołem z września tego samego roku (1866), sprzedał ją Reinholdowi Weber.

Pod koniec lat 60-tych XIX w. posesja należała do Ignacego Effenberger.

Przynajmniej od drugiej połowy lat 70-tych nieruchomość była w rękach Jana Traugotta Lehmanna - zobacz poniżej rodzina Lehmann.

W 1876 r. Lehmann wykupił grunt działki.

1876 - "O wykupie czynszów przez Traugotta Lehmana z placu nr 167/735 w mieście Łodzi". [zobacz]

Według projektu z 1881 r., sygnowanego przez Hilarego Majewskiego, Lehmann wystawił w podwórzu dwupiętrową, ręczną tkalnię wyrobów wełnianych. Był to pierwszy murowany budynek na posesji. W 1893 r. w tkalni kortów pracowało 38 robotników.

W miejscu parterowego drewniaka, według projektu z 1896 r., powstała trzypiętrowa kamienica frontowa.

Posesja przy Piotrkowskiej 149 stanowiła własność rodziny Lehmann do końca pierwszej dekady XX w.

Od pierwszych lat drugiej dekady XX w., przynajmniej do lat 20-tych okresu międzywojennego, nieruchomość należała do małżeństwa Emmy i Adolfa Neumann.

* * *

Pod tym adresem działał skład fabryki fartuchów Józefa Horaka, prowadzonej później przez jego synów, Adolfa i Gustawa (zobacz poniżej rodzina Horak).

Archiwalne dokumenty budowlane:

1888 – "O budowie przez Traugota Lehman parterowego magazynu i pralni, pod nr 735 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi". [zobacz]

1896 - "O budowie przez Jana Lehmana w mieście Łodzi przy ulicy Piotrkowskiej numer 149/735 murowanego, trzypiętrowego domu mieszkalnego, takich samych dwóch oficyn, parterowej szopy oraz dobudowie schodów do dwupiętrowej oficyny". [zobacz]

1897 - "O budowie przez Jana Traugota Lehmana murowanego, piętrowego budynku gospodarczego, parterowego sklepu i ustępów pod numerem 735/149 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi". [zobacz]

Ogłoszenia prasowe:

• Adolf Horak Fabryka towarów bawełnianych, fartuchów i halek
• „Prowodnik” Wyroby gumowe, oddział techniczny w Łodzi
• Boksleitner, Boy i S-ka Plandeki nieprzemakalne, wyroby gumowe

rodzina Lehmann (Lehman, Leman)

Zobacz przedstawicieli rodziny Lehman na Piotrkowska Tree.

Pierwszymi z rodziny, którzy osiedlili się na ziemi łódzkiej, byli Jan Gottlob Traugott Lehmann (ur. ok. 1812 w Schönborn, w Saksonii, zm. 1848  w Zduńskiej Woli akt 6), oraz Krystiana Karolina z d. Schippel (ur. ok. 1816 w Heinrichsort bei Lichtenstein, w Saksonii, zm. 1856 w Zduńskiej Woli akt 195). Rok po śmierci Jana, w 1849 r., Krystiana wyszła za mąż za Karola Augusta Fulde (akt 1).

Z małżeństwa Jana i Krystiany przyszły na świat dzieci:

• Jan Traugott - ur. ok. 1837 w Zduńskiej Woli, zm. 1903 w Łodzi akt 257,
• Amalia Krystoria - ur. 1839 w Zduńskiej Woli akt 55, zm. 1848 w Zduńskiej Woli akt 159,
• Julianna Wiktoria - ur. 1841 w Zduńskiej Woli akt 37, zm. 1841 w Zduńskiej Woli akt 84,
• Julianna Karolina - ur. 1842 w Zduńskiej Woli akt 111,
• Fryderyk Wilhelm - ur. 1845 w Zduńskiej Woli akt 77,
• Wilhelmina - ur. 1847 w Zduńskiej Woli akt 33, zm. 1848 w Zduńskiej Woli akt 213.

Jan Traugott Lehmann poślubił w Łodzi, w 1861 r., Matyldę Heinzel (akt 122), siostrę Juliusza Heinzel (zobacz rodzina Heinzel). Ze związku Jana Traugotta i Matyldy przyszły na świat dzieci:

• Matylda Emma - ur. 1865 w Łodzi akt 861, mąż Adolf Heinzel (syn Juliusza Heinzel). Małżonkowie opuścili Łódź i osiedlili się w Austrii, gdzie w 1891 r. przyszła na świat Melania Matylda Paula akt 3225.
• Fryderyk Gustaw - ur. 1868 w Łodzi akt 10, zm. 1937 w Arntowie pod Wieleniem.
• Amalia Matylda - ur. 1871 w Łodzi akt 795.
• Wanda Matylda - ur. 1880 w Łodzi akt 905, zm. 1960 w Bad Oldesloe w Niemczech. W 1904 r. wyszła za mąż za Oswalda Edwarda Maczewskiego. Małżonkowie mieli troje dzieci.

Fryderyk Gustaw Lehmann, posługujący się imieniem Gustaw, ożenił się z Heleną Emmą Julią Prowe. Z małżeństwa Gustawa i Heleny przyszły na świat dzieci:

• Ilza Jadwiga - ur. 1902 w Łodzi akt 1906,
• Konstanty Eugeniusz Heinz - ur. 1903 akt 1907. W 1930 r. ożenił się z Pelagią Frąckowiak, z którą miał dwóch synów. Ich pierworodny syn, nieżyjący już Andrzej Jerzy (ur. 1936 w Poznaniu), osiedlił się w Szwajcarii, gdzie był uznanym architektem, jednym z projektantów centrum kongresowego Palexpo w Genewie.
• Jerzy Kurt - ur. 1905 akt 185,
• Paweł Brunon - ur. 1908 akt 186.

Gustaw Lehmann prowadził w latach 90-tych przędzalnię wełny przy Piotrkowskiej 184/186. Można przypuszczać, że produkcja była prowadzona w trzypiętrowym obiekcie dzierżawionym od spadkobierców Ferdynanda Seeligera, uruchomionym powtórnie, po pożarze, w 1894 r.

Od pierwszych lat XX w. przędzalnia Gustawa funkcjonowała pod ówczesnym adresem Staro-Wólczańskiej 880b (dz. Skrzywana 9) - zobacz również "Landu i Weile".

Gustaw Lehmann posiadał również majątki ziemskie. Możemy o nich przeczytać w artykule Dariusza Klemantowicza, zamieszczonym w Biuletynie Szadkowskim:

Jeszcze jeden duży majątek, w gminie Szadek, znajdował się w Reduchowie. W 1909 r. nabył go Gustaw Leman. Dobra te obejmowały w 1925 r. obszar ok. 320 ha. (...) Oprócz Reduchowa, Gustaw Leman posiadał majątek Arntowo (obszar miejski Wieleń, powiat Czarnków) w województwie poznańskim.

rodzina Horak

Zobacz przedstawicieli rodziny Horak na Piotrkowska Tree.

Józef Horak, urodzony w 1839 r. w Zduńskiej Woli, poślubił w 1859 r. Juliannę Renatę Fibig. Z tego związku, jeszcze w Zduńskiej Woli, przyszły na świat dzieci: Maria Julianna (ur. 1860), Ida (ur. 1862, zm. 1883), Józef (ur. 1863, zm. 1864), Adolf (ur. 1865, zm. 1869).

W okresie 1865-67 małżonkowie Horak przybyli do Łodzi, gdzie w 1867 r. urodziła się ich córka Marta.

Po śmierci pierwszej żony Józef Horak poślubił Otylię Paulinę Vorwerk, córkę Karola, brata Henryka Vorwerka. Z tego związku przyszły na świat dzieci: Adolf (metrykalnie Adolf Gustaw ur. 1880, zm. 1955), Lidia (ur. 1881), Gustaw (ur. 1883), oraz Ida (ur. 1884).

W ówczesnej wsi Żubardź, przy ulicy Borysza 9 (dz. ul. Piekarska 9), Józef Horak założył niewielką fabrykę tkanin fartuchowych. Po śmierci Józefa (zmarł w 1904 r.) przedsiębiorstwo było prowadzone przez synów Adolfa i Gustawa.

Na początku drugiej dekady XX w. rozbudowano obiekty fabryczne.

1912 - "Projekt budowy przez Adolfa Horaka pierwszego i drugiego piętra oraz poddasza na ścianach istniejącego, murowanego, fabrycznego budynku, pomieszczenia tkalni mechanicznej i in., pod numerem 9/52 przy ulicy Głuchej i Borysza we wsi Żubardź w powiecie łódzkim". [zobacz]

W latach 20-tych okresu międzywojennego Horakowie sprzedali zakłady przy Borysza 9. W następnych latach funkcjonowały tam różne przedsiębiorstwa, m.in.:

• mechaniczna tkalnia, właściciel Abram Godess,
• mechaniczna tkalnia, właściciel Abram Icek Frajnd,
• mechaniczna tkalnia, właściciel firma Abram Icek Frajnd i Synowie, dzierżawca Abram Sinicki,
• mechaniczna tkalnia, właściciel firma Przemysł Tekstylny Towarzystwa dla Handlu i Przemysłu,
• przędzalnia, właściciel firma Goldman i Nutkiewicz.

W 1921 r. Adolf Horak kupił nieruchomość w Rudzie Pabianickiej, należącą wcześniej do Rudolfa Kellera. Przy ówczesnej ulicy Staszica (dz. ul. Pabianicka 184/186) stały już pierwsze obiekty fabryczne i willa (MA). Horak dokupił także sąsiadujące tereny, należące do Kolumny Sanitarnej Wojska Polskiego.

W latach 1926-28 wystawił nowe obiekty przemysłowe - przędzalnię, oddział przygotowawczy, tkalnię, farbiarnię i apreturę (MA). Dalsza rozbudowa zakładów miała miejsce w roku 1934 (tkalnia szedowa, jednopietrowa przędzalnia, powiększenie oddziału przygotowawczego), 1936 (rozpoczęcie budowy trzypiętrowej przędzalni na nowych terenach przy Starorudzkiej, budynki biurowe) i 1938 (jednopiętrowy budynek odpadków, ukończenie trzypiętrowej przędzalni) MA.

Przed wybuchem II wojny światowej firma Adolfa Horaka była jednym z największych i najnowocześniejszych łódzkich przedsiębiorstw, zatrudniającym ponad 1600 osób, z rocznym obrotem przekraczającym 16 mln złp.

Skład fabryczny nowej fabryki działał przy Piotrkowskiej 87.

Ok. 1912 r. Gustaw Horak założył spółkę ze szwagrem, Herbertem Wenske. Firma pod szyldem "Manufaktura G. Horak i H. Wenske" dzierżawiła obiekty w Łodzi, przy ulicy Długiej 130 (dz. Gdańska 130), oraz w Zgierzu, przy ulicy Dąbrowskiego 35 (MA). Biuro sprzedaży mieściło się przy Piotrkowskiej 71.

Gustaw Horak był przemysłowcem, ale również muzykiem. Studiował dyrygenturę w Lipsku i grał na wiolonczeli. Córka Gustawa, Hildegarda, wykładała w Akademii Muzycznej w Lublanie, a córka Hildegardy, Marina (ur. 1944, zm. 2018), była znaną słoweńską pianistką. Z postacią Mariny Horak możemy zapoznać się na stronie www.marinahorak.com.

Więcej informacji o postaci Gustawa Horaka znajdziemy w artykule Anety Stawiszyńskiej "Przypominamy Gustawa Horaka. Muzyk, przedsiębiorca, społecznik" - zobacz.

MA (materiały archiwalne) - zobacz

Wigury

Piłsudskiego

Roosevelta

Nawrot

Tuwima

Moniuszki

Traugutta

Narutowicza

Jaracza

Rewolucji 1905

Tymienieckiego

Brzeźna

pl. Wolności

Radwańska

pl. Wolności

Żwirki

Mickiewicza

Zamenhofa

Andrzeja

6 Sierpnia

Zielona

Więckowskiego

Próchnika

piotrkowska-nr.pl

© Wszystkie prawa zastrzeżone

Czerwona