ulica Piotrkowska 5
ulica Piotrkowska 5 nr hip. 282
do 1850 r. nr 62
Zgodnie z Protokołem Deklaracyjnym, podpisanym w marcu 1825 r., plac nr 62 przy ulicy Piotrkowskiej (dz. Piotrkowska 5) objął leciwy sukiennik z Prus (Wielkiego Księstwa Poznańskiego) Piotr Radke (ur. ok. 1751, zm. 1827). W tym samym roku stanął dom 2-familijny drewniany słomą kryty.
Piotr Radke był bliskim krewnym Samuela Radke, zajmującego sąsiednią posesję przy Piotrkowskiej 3.
Na mocy umowy kupna-sprzedaży, spisanej w listopadzie 1830 r., sukcesorzy Piotra Radke sprzedali nieruchomość piwowarowi, Fryderykowi Langhoff - zobacz poniżej rodzina Langhoff.
Dokument z 1843 r. wymienia frontowy dom drewniany mieszkalny pod dachówką mający długości łokci* 30, szerokości łokci 18, a wysokości łokci 5 nowej miary polskiej.
* - 1 łokieć = 0,576 m
W listopadzie 1870 r. spadkobiercy Fryderyka Langhoff sprzedali nieruchomość małżonkom Taubie (z domu Żurkowska) i Abramowi Prussak.
W 1871 r. rozpoczęto budowę dwupiętrowej kamienicy frontowej.
Abram (Abraham) Prussak (1832-1884), posiadał na początku lat 50-tych jedną z większych w Łodzi, wtedy jeszcze ręcznych, fabryk wełnianych. Oto co pisze Oskar Flatt w publikacji "Opis miasta Łodzi" z 1853 r.:
"Fabryka Abrama Prusak, o 17 warsztatach; zatrudnia ludzi 27. W roku zeszłym wyrobiono 4200 arsz. czerkasu i 3600 chustek; na to użyto surowej wełny 200 pudów; wartość produkcyi 8000 Rsr.;wartość sprzętów 850 Rsr.".
W drugiej połowie lat 50-tych przędzalnia Prussaka przy Kościelnej 185/186 (dz. Kościelna 6) została zmechanizowana. Była to pierwsza mechaniczna przędzalnia wełny w Łodzi. Główny budynek fabryczny, znajdujący się w centralnej części działki, jest jeszcze widoczny na planie W. Starzyńskiego (zobacz).
Fabryka Prussaka przy Kościelnej, podobnie jak zakłady Scheiblera przy Wodnym Rynku, była celem ataku „niszczycieli maszyn”, w trakcie rozruchów ("buntu tkaczy") w 1861 r.
Nieco odmienny obraz działalności Abrama Prussaka przy Kościelnej 6 prezentuje notatka zamieszczona na stronie AP w Łodzi. Poniżej jej fragment:
W tradycji przedsiębiorstwa utrwaliła się data jego powstania w 1858 r. Nie było to jednak zgodne z prawdą. Założyciel firmy Abraham Prussak trudnił się głównie działalnością handlową. Zakładał spółki, wynajmował pomieszczenia fabryczne. W swoim domu przy Piotrkowskiej 5 - wniesionym ok. 1870 r. - posiadał przez pewien czas niewielką, ręczną wytwórnię wyrobów wełnianych. Dopiero po jego śmierci w 1884 r., synowie założyciela Izrael Wolf, Majer i Jakub rozbudowali firmę, przenosząc ją do kupionych w 1896 r. obiektów przy ul. Gdańskiej 137/139.
Przy Kościelnej 6, w marcu 1900 r., miał miejsce groźny pożar, który strawił przędzalnię i tkalnię (MA). W niedługim czasie nieruchomość przeszła w ręce dwóch małżeństw, Goldy i Icka Jankiela Zakrzewskich, oraz Dwojry i Rywena Lewkowiczów. Nowi właściciele zmienili charakter posesji i wystawili, istniejące do dzisiaj, obiekty handlowe - zobacz.
Również na Piotrkowskiej 5, w oficynach podwórza, Prussak prowadził produkcję, w tym przypadku wyłącznie ręczną. W okresie późniejszym oficyny fabryczne przystosowano do celów mieszkalnych.
W drugiej połowie lat 90-tych XIX w. produkcja włókiennicza rodziny Prussaków ruszyła w nowej lokalizacji, przy ulicy Długiej (zobacz poniżej).
Po śmierci Abrama Prussaka posesja należała do jego spadkobierców - w drugiej połowie lat 90-tych jako właścicielka wymieniana jest córka Abrama Flora (ur. 1851 w Łodzi), voto Rappaport.
Taryfa domów z 1920 r. wymienia Fajgę Rappaport jako właścicielkę.
Od lipca 1887 r. mieściła się tutaj księgarnia i antykwariat Szlamy Mittlera (MA).
Prawdopodobnie księgarnia Mittlera funkcjonowała pod tym adresem również wcześniej, w latach 70-tych, po oddaniu do użytku kamienicy Abrama Prussaka.
MA (materiały archiwalne) - zobacz
PODWÓRKA ULICY PIOTRKOWSKIEJ - Piotrkowska 5
Zdjęcie W. Pfeiffera z 1937 r., ze zbiorów Archiwum Państwowego w Łodzi, oraz zdjęcie współczesne z 2014 r. - zobacz
W 1910 r., na tyłach posesji Piotrkowskiej 5, pod ówczesnym adresem Zachodniej 38 (dz. Zachodnia 56), powstał zakład kąpielowy "Centralne Kąpiele" Hersza Offenbacha. Komin tego obiektu jest widoczny na przedstawionej powyżej fotografii podwórka. Łaźnię Offenbacha, w okresie międzywojennym, prowadziła jego córka, Julia (Jenta), wraz ze swoim mężem, Romanem (Abramem Herszem) Szczekaczem. Po II wojnie światowej zachowano przeznaczenie budynku i przy Zachodniej 56 funkcjonował zakład kąpielowy "Syrena". Obecnie mieści się tutaj noclegownia.
Warto w tym miejscu przypomnieć postać syna Julii i Romana, wybitnego grafika, Samuela Szczekacza. Osobę artysty przybliża artykuł Magdaleny Wróblewskiej, zamieszczony na stronie culture.pl.
Dokument archiwalny:
1900 – „O budowie przez Florę Rappaport sklepów na parterze dwupiętrowego domu pod numerem 5/282 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]
Ogłoszenia prasowe:
- S. Mittler Księgarnia i antykwariat
- A. Prussak Fabryka wyrobów wełnianych
- Towarzystwo Wzajemnego Kredytu
- M. Fogel i S-ka Dzierżawca zakładów fabrycznych firmy "Tow. Schlösserowskiej ..."
rodzina Langhoff
Zobacz przedstawicieli rodziny Langhoff na Piotrkowska Tree.
Fryderyk Langhoff (ur. ok. 1802, zm. 1868), syn Fryderyka i Zuzanny Siegler, urodził się w Prusach, w ówczesnym Landsbergu nad Wartą (obecnie Gorzów Wielkopolski). Po opuszczeniu Prus rodzina Langhoff osiedliła się w gminie Łaznów (obecnie gmina Rokiciny) niedaleko Łodzi.
W 1821 r. Fryderyk ożenił się z Katarzyną Elżbietą Maysler. W 1837 r., po śmierci Katarzyny Elżbiety, poślubił Zuzannę Gödel.
Syn z drugiego małżeństwa, Krystian (ur. 1846, zm. 1893), ożenił się z Józefiną Klarą Viebig (ślub 1867).
Rodzona siostra Krystiana, Amalia (ur. 1855, zm. 1921), wyszła za mąż za Wilhelma Alberta Viebig, brata Józefiny Klary (ślub 1877).
Ojcem Józefiny Klary i Wilhelma Alberta był Albert Karol Viebig. Jego siostra, Florentyna Augusta, poślubiła Karola Wilhelma Ebhardta.
fabryka braci Prussak
Synowie, spadkobiercy Abrama Prussaka, rozwinęli przedsiębiorstwo ojca w południowej części Łodzi, na ulicy Długiej 837b (dz. Gdańska 137/139). W 1896 r. kupili na Długiej nieruchomość wykorzystywaną wcześniej przez firmę „Bracia Trilling i Datyner” i w ciągu kilku lat zmodernizowali i rozbudowali istniejące obiekty fabryczne.
W 1920 r. utworzono spółkę "A. Prussak" Przemysł Wełniany
Zakłady na Gdańskiej możemy jeszcze zobaczyć na winiecie i zdjęciach prezentujących panoramę tego fragmentu Łodzi - zobacz.
Przedsiębiorstwo braci Prussak, usytuowane pomiędzy ulicą Anny/Bandurskiego, a zakładami Karola Rajmunda Eiserta, zamykało od północy przemysłowy kwartał, wyznaczony ulicami Karola/Żwirki, Pańską/Żeromskiego, Anny/Bandurskiego/Mickiewicza i Długą/Gdańską. Obszar ten jest dobrze widoczny na niemieckim zdjęciu lotniczym z okresu II wojny światowej - zobacz.
Zabudowania na Gdańskiej 137/139 zostały wyburzone. Zachowany fragment obiektu frontowego wskazuje miejsce dawnego przedsiębiorstwa braci Prussak.
Ważną postacią w przemysłowym krajobrazie Łodzi był również brat Abrama, Dawid Prussak.
Wigury
Piłsudskiego
Roosevelta
Nawrot
Tuwima
Moniuszki
Traugutta
Narutowicza
Jaracza
Rewolucji 1905
Brzeźna
pl. Wolności
Radwańska
pl. Wolności
Żwirki
Mickiewicza
Zamenhofa
Andrzeja
6 Sierpnia
Zielona
Więckowskiego
Próchnika
piotrkowska-nr.pl
© Wszystkie prawa zastrzeżone