ulica Piotrkowska 96
ulica Piotrkowska 96 nr hip. 524
do 1850 r. nr 92
Na mocy Protokołu Deklaracyjnego, spisanego w marcu 1832 r., plac nr 92 przy ulicy Piotrkowskiej (dz. Piotrkowska 96) objął tkacz przybyły z Saksonii, Jan Gottfryd Fritsche.
Nowy właściciel zadeklarował się do "utrzymywania w ciągłym ruchu fabryki bawełniano płuciennej, składającej się z 3 warsztatów, przy której 2 czeladzi użytych będzie, oraz do "pobudowania najdalej w przeciągu 2 lat na obranym jako wyżej placu domu drewnianego, gontami krytego, 24½ łokci długości, 11 łokci szerokości i 4 łokcie wysokości.
Nie wiem jak sprawa się miała z "fabryką" i zabudowaniami tylnymi, ale domu frontowego Pan Jan Gottfryd nie wystawił.
Stosownie do kontraktu spisanego w łódzkim Magistracie, w sierpniu 1839 r., Fritsche sprzedał nieruchomość Franciszkowi Maschke.
W latach 40-tych stał już na froncie parterowy dom drewniany.
Dokument ze stycznia 1868 r. wymienia sukcesorów Maschke jako właścicieli.
Na przełomie lat 60-tych i 70-tych nieruchomość przeszła w ręce Franciszka Lisnera, męża Joanny Maschke (ślub 1861 akt 26), córki poprzedniego właściciela.
Samuel Czamański (1829-1910) przybył do Łodzi w latach 60-tych XIX w. W dzierżawionych obiektach produkował wstążki i tasiemki, początkowo w spółce z domem handlowym, a od 1868 r. samodzielnie (MA).
Dynamiczny rozwój przedsiębiorstwa Czamańskiego rozpoczął się w latach 70-tych, kiedy kupił posesję przy Piotrkowskiej 96. Na początku drugiej połowy lat 70-tych stała już murowana, poprzeczna oficyna fabryczna. Ówczesną zabudowę posesji obrazuje plan Rudolfa Micińskiego z 1877 r. (MA). W następnych latach podwórze zapełniły kolejne obiekty przemysłowe.
W latach 90-tych wielowydziałowe przedsiębiorstwo S. Czamańskiego zatrudniało 200 robotników i posiadało status spółki akcyjnej (Towarzystwo Akcyjne Manufaktury Tasiemek S. Czamańskiego), o kapitale 400 tys. rubli.
Po śmierci założyciela w 1910 r., część posesji, od strony ulicy Piotrkowskiej, została sprzedana przez Natana Czamańskiego, syna Samuela, Towarzystwu Zakładów Elektrotechnicznych „Siemens i Halske” (przedstawicielstwo na Królestwo Polskie firmy „Siemens i Schukert”), a produkcję tasiemek przeniesiono wkrótce na ulicę Kątną 12/14 (zobacz poniżej).
Ok. 1912 r., w miejscu stojącego nadal od frontu parterowego domku, Siemens zbudował okazałą, czteropiętrową kamienicę.
W latach 20-tych XX w. Siemens sprzedał obiekt Bankowi Handlowo-Przemysłowemu.
W okresie międzywojennym funkcjonował tutaj elegancki sklep delikatesowy braci Ignatowicz - Fryderyka i Gustawa.
Wcześniej, w roku 1913, inny przedstawiciel tej rodziny, P. Ignatowicz, otworzył sklep z artykułami kolonialnymi i delikatesami w ówcześnie nowo zbudowanej kamienicy, przy Piotrkowskiej 113.
W budynku Siemensa mieściła sie siedziba zarzadu spółki Henryka (vel Mojżesza) Hirschberga i Edwarda (vel Jakuba) Birnbauma. Fabryka wyrobów wełnianych i półwełnianych została zbudowana ok. 1900 r., pod ówczesnym adresem Wodnej 16 (dz. Wodna 23) MA. Produkowano tam materiały ubraniowe damskie i męskie. Pod koniec lat 30-tych okresu międzywojennego zakłady Hirschberga i Birnbauma (od 1914 r. spółka akcyjna) zatrudniały 375 robotników, a bilans spółki zamykał się kwotą ponad 5 mln zł (MA).
Od ok. 1915 r. Henryk Hirschberg był właścicielem willi przy pasażu Meyera 9 (dz. Moniuszki 9) - zobacz Piotrkowska 74.
MA (materiały archiwalne) - zobacz
Archiwalne dokumenty budowlane:
1887 – „O nadbudowie przez Samuela Czamańskiego murowanego drugiego piętra nad częścią fabrycznej oficyny pod literą b, pod numerem 524 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]
1893 – „O zatwierdzeniu planu na budowę przez Samuela Czamańskiego magazynu surowca przy fabryce tasiemek jedwabnych pod numerem 524 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]
1904 – „Projekt urządzenia oświetlenia elektrycznego w fabryce Towarzystwa Akcyjnego Manufaktury Tasiemek S. Czamańskiego w mieście Łodzi”. [zobacz]
1912 – „Projekt na budowę przez Spółkę Akcyjną Polskich Elektrycznych Zakładów Siemens sutereny w murowanym, czteropiętrowym domu frontowym pod numerem 96 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]
Ogłoszenia prasowe:
- S. Czamański Fabryka wstążek jedwabnych
- „SIEMENS” Tow. Akc. Polskich Zakładów Elektrotechnicznych Oddział łódzki
- B-cia Ignatowicz Skład win, delikatesów i towarów kolonialnych
- Bank Handlowo-Przemysłowy w Łodzi
- J. G. van de Weg Kwiaciarnia
- Henryk Mandeltort i S-ka Fabryka wyrobów włókienniczych
- Union Textil Kosches i S-ka Fabryka wyrobów jedwabnych
- Hirszberg i Birnbaum S.A. Siedziba Zarządu
- Kaszub i Kryłowiecki Wyrób i sprzedaż wyrobów włókienniczych
Fabryka przy Kątnej 12/14
W okresie prosperity przedsiębiorstwa, ok. 1897 r., Samuel Czamański kupił parcelę o nr hip. 879, przy ulicy Kątnej 12/14 (dz. Wróblewskiego 12/14).
Przedsiębiorstwo Czamańskiego przy Piotrkowskiej, podobnie jak większość dynamicznie rozwijających się firm w centrum Łodzi, musiało szukać nowych terenów fabrycznych. Produkcja tasiemek została przeniesiona na ulicę Kątną ok. 1911 r., po sprzedaży frontowej części posesji przy Piotrkowskiej 96 (kantor zakładu na Kątnej mieścił się pod adresem Przejazd 6, dz. Tuwima). Zakład kierowany w tym czasie przez Natana Czamańskiego, syna Samuela, funkcjonował na nowym miejscu tylko kilka lat. W okresie I wojny światowej zaprzestano produkcji, której później nie wznowiono. Na taki stan rzeczy miała zapewne wpływ śmierć Natana Czamańskiego w 1916 r.
Taryfa domów z 1920 r. podaje już małżeństwo Leder (Elka i Szewach Leder) jako właścicieli nieruchomości przy Kątnej 12/14. W okresie międzywojennym Szewach Leder, w spółce z Morycem Heymanem, prowadzili na Kątnej farbiarnię i apreturę.
Po II wojnie światowej obszar dawnej nieruchomości przy Kątnej zajęły Łódzkie Zakłady Radiowe „Fonika”.
Obecne zabudowania fabryczne, stojące w podwórzu frontowej bryły "Foniki", tworzą zwartą całość. Historyczne budynki z czerwonej cegły, obecnie sukcesywnie tynkowane, łączą się z obiektami późniejszymi.
Wigury
Piłsudskiego
Roosevelta
Nawrot
Tuwima
Moniuszki
Traugutta
Narutowicza
Jaracza
Rewolucji 1905
Brzeźna
pl. Wolności
Radwańska
pl. Wolności
Żwirki
Mickiewicza
Zamenhofa
Andrzeja
6 Sierpnia
Zielona
Więckowskiego
Próchnika
piotrkowska-nr.pl
© Wszystkie prawa zastrzeżone