ulica Piotrkowska 153
ulica Piotrkowska 153 nr hip. 733
do 1850 r. nr 169
Na mocy Protokołu Deklaracyjnego, spisanego w lipcu 1834 r., plac nr 169 przy ulicy Piotrkowskiej (dz. Piotrkowska 153) objął tkacz przybyły z Czech, Antoni Lorentz.
Nowy właściciel zobowiązał się do utrzymywania w ciągłym ruchu fabryki wyrobów bawełnianych, składającej się z 3 warsztatów, przy której 2 czeladzi użytych będzie, oraz do wystawienia domu drewnianego.
Lorentz rozpoczął budowę domu frontowego, ale dzieła nie dokończył.
W październiku 1836 r. Magistrat przekazał nieruchomość Janowi Kasper, z zastrzeżeniem, iż Pan Jan Kasper zobowiązanym zostaje na nabytem jako wyżej placu rozpoczętą budowę domu drewnianego frontowego jeszcze w roku bieżącym w zupełności wykończyć, takowy w Towarzystwie Ogniowem zabezpieczyć i w nim fabrykę tkanin bawełnianych w ciągłym utrzymywać ruchu.
Stosownie do kontraktu z września 1847 r. Kasper sprzedał nieruchomość majstrowi tkackiemu, Henrykowi Riess.
Z małżeństwa Henryka Riess i Katarzyny Schmehl (ślub z w 1838 akt 44) urodziła się Elżbieta Riess (ur. 1845 akt 130, zm. 1916 akt 260), która w 1871 r. wyszła za mąż za Henryka Holzschuher juniora. Córka Elżbiety i Henryka jr., Emma Holzschuher, była żoną Emila Schmechel, właściciela domu konfekcyjnego przy Piotrkowskiej 98.
W 1852 r. zmarły w Łodzi na cholerę 283 osoby. Wśród ofiar epidemii byli czterej członkowie rodziny Riess:
- Jan Riess jr. (zmarł 29 marca akt 134), syn Jana Riess, brata Henryka,
- Ernest Riess (zmarł 1 kwietnia akt 137), syn Henryka,
- Konrad Riess (zmarł 3 sierpnia akt 290), ojciec Henryka i Jana,
- Henryk Riess (zmarł 13 sierpnia akt 314).
W 1856 r. Katarzyna, wdowa po Henryku, wyszła powtórnie za mąż, za Jana Michała Preussentanz (akt 39).
Zgodnie z kontraktem z czerwca 1874 r. sukcesorzy Riess sprzedali nieruchomość Franiszkowi Herman.
Na froncie Piotrkowskiej stał w tym czasie dom drewniany długości łokci* 24, szerokości 16, wysokości 4.
* - 1 łokieć = 0,576 m
W połowie lat 70-tych nieruchomość przeszła w ręce Floriana Jarischa (zobacz poniżej rodzina Jarisch), który wkrótce wykupił grunt działki.
1876-1877 - "O wykupie czynszów przez Floriana Jarischa z gruntu nr 169/733 w mieście Łodzi". [zobacz]
Dwupiętrowa kamienica frontowa została zbudowana według projektu z 1892 r., autorstwa Gustawa Landau-Gutentegera.
Syn Floriana, Alfred, wystawił w głębi podwórza willę. Nowy obiekt powstał, w latach 1923-25, na tyłach kamienicy frontowej przy Piotrkowskiej 153 – przylegał do niej tylnymi skrzydłami, tworząc w części środkowej niewielki, wewnętrzny dziedziniec. Pomiędzy willą, a ulicą Nowo Spacerową/Kościuszki, rozciągał się ogród.
Rodzina Jarisch zajmowała posesję przy Piotrkowskiej 153, kończącą się na Nowo Spacerowej, później Kościuszki 88, do wybuchu II wojny światowej.
Księga adresowa na lata 1937-39 wymienia pod adresem Piotrkowskiej 153 Alfreda Jarisch i Natalię Jarisch.
Archiwalne dokumenty budowlane:
1892 – „O zatwierdzeniu planu na budowę przez Floriana Jarischa dwupiętrowego domu z poddaszem i takimi samymi dwiema oficynami i piętrowego budynku gospodarczego z ustępami”. [zobacz]
1910 – „Projekt firmy "Florian Jarisch" na przebudowę dwóch okien na parterze dwupiętrowego domu pod numerem 733 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]
Ogłoszenia prasowe:
- F. Jarisch Tkalnia wyrobów bawełnianych i lnianych
- „Prowodnik” Wyroby gumowe, oddział techniczny w Łodzi
- F. Kołaczkowski Składy elektrotechniczne
- Eugeniusz Woskowicz Skład materiałów wełnianych, bawełnianych i jedwabnych
rodzina Jarisch
Zobacz przedstawicieli rodziny Jarisch na Piotrkowska Tree.
W 1851 r. Józef Jarisch, tkacz urodzony w Czechach, ożenił się z Karoliną Zellner. Katolicki ślub miał miejsce w kościele Najświętszej Marii Panny (akt 44). Po ślubie małżonkowie zamieszkali na własnej posesji przy ulicy Głównej 1278 (później Główna 32 MA). Na froncie Jarisch wystawił parterowy dom drewniany. Ze związku Józefa i Karoliny przyszli na świat:
► Florian (ur. 1852 akt 531, zm. 1917 akt 132 - akt zgonu Floriana Jarischa zawiera błędne nazwisko panieńskie matki zmarłego).
W 1878 r. Florian poślubił Olgę Wandę Bauch (ur. 1860 akt 142, zm. 1920 akt 447), córkę Karola Wilhelma Bauch. Ewangelicki ślub miał miejsce w kościele św. Trójcy (akt 124). Ze związku Floriana i Olgi Wandy przyszli na świat bracia Brunon (metrykalnie Brunon Willy, ur. 1879 akt 897 ; karta 159) i Alfred (metrykalnie Alfred Max Rudolf ur. 1884 akt 1449 ; karta 158).
► Adolf (ur. 1857 akt 469).
W 1882 r. Adolf poślubił Huldę Paulinę Weidemeier, córkę Jana Weidemeiera.
► Amalia (ur. 1860).
W 1879 r. Amalia poślubiła Emila Otto Starke, brata Alberta Starke.
► Emma (ur. 1863).
W 1885 r. Emma poślubiła Pawła Wollmanna.
► Juliusz (ur. 1868 akt 821 ; akt 577, zm. 1921 akt 189)
W 1900 r. Juliusz poślubił Klarę Daube. Ewangelicki ślub miał miejsce w kościele św. Jana (akt 106).
Nieruchomość przy Głównej 32 pozostawała w rodzinie Jarischów jeszcze w drugiej dekadzie XX w. - po śmierci Józefa (zmarł w 1892 r.) przeszła w ręce Adolfa Jarischa.
Florian Jarisch
Przynajmniej od połowy lat 90-tych XIX w. ręczna fabryka wyrobów bawełnianych i lnianych Floriana Jarischa funkcjonowała przy Głównej 4, w obiekcie dzierżawionym od Jana Zimmermanna - budynek jest jeszcze widoczny na fotografii z 1965 r.
W latach 1899-1914 produkcja, już zmechanizowana, była prowadzona przy ówczesnej ulicy Wodnej 26 (dz. Wodna 13), na terenie należącym do młodszego brata Floriana, Juliusza Jarischa, działającego w spółce z Gustawem Petrullem.
1899 - "Projekt zmian wprowadzonych do zatwierdzonego przez Rząd Gubernialny Piotrkowski w 1899 roku pod numerem 25 planu budowy murowanej, dwupiętrowej tkalni mechanicznej i murowanej, parterowej ślusarni na nieruchomości Jarischa i Petrulla pod numerem 1149a/26 przy ulicy Wodnej w mieście Łodzi". [zobacz]
1899-1914 - "Jarisch Florian, Łódź, ul. Wodna 26, Tkalnia" [zobacz]
W latach 20-tych XX w. firma "F. Jarisch", prowadzona przez synów Floriana, Alfreda i Brunona, funkcjonowała pod ówczesnym adresem Dąbrówki 19 MA (później ulica Dąbrowska 17-19, obecnie Dąbrowskiego 17-21).
Pierwsze zabudowania fabryczne na tym terenie zostały wzniesione na przełomie XIX i XX w. przez Ludwika Ranke.
1895 - "O zatwierdzeniu planu budowy przez Ludwika Ranke, we wsi Dąbrowa, powiatu łódzkiego murowanej, parterowej przędzalni i apretury, kotłowni oraz komina". [zobacz]
1900 - "O dobudowie przez Ludwika Ranke we wsi Dąbrowa murowanej tkalni i budowie maszynowni i kotłowni". [zobacz]
W miejscu dawnej fabryki, widocznej jeszcze na zdjęciu lotniczym z 1989 r., powstały sklepy "Lidla" i "Biedronki" (MA).
Po sąsiedzku, pod ówczesnym adresem ulicy Dąbrowskiej 23/27, znajdowało się przedsiębiorstwo Emila Haeblera.
Juliusz Jarisch
W 1899 r. Juliusz Jarisch, w spółce z Gustawem Petrullem (ur. 1866 akt 423), wystawił pierwsze zabudowania fabryczne (produkcja śrub i nitów) przy ówczesnej ulicy Wodnej 26 (od lat 20-tych XX w. Wodna 13) MA.
Nieruchomość przy Wodnej 26 należała do rodziców Gustawa Petrulla - Karola i Augusty z d. Jeske. Na froncie posesji stał parterowy dom drewniany, wystawiony w 1878 r. Dom rodziny Petrullów jest widoczny na fotografii z 1913 r. (MA).
Po śmierci Petrulla (zmarł prawdopodobnie w 1916 r.) przedsiębiorstwo przeszło w ręce Juliusza Jarischa.
W 1922 r. spadkobiercy Juliusza Jarischa, wśród nich wdowa, Klara Jarisch, utworzyli spółkę akcyjną. W okresie międzywojennym Fabryka śrub i wyrobów tłoczonych Spadkobiercy Juliusza Jarischa Sp. Akc. zatrudniała 100-150 pracowników i zajmowała teren przy Wodnej 11/13 (MA).
W 1925 r. Klara Jarisch zbudowała willę przy ulicy Pańskiej (dz. Żeromskiego 105). Mieszkała tam, razem z rodziną, do 1944/45 r. Willa zachowała się do dzisiaj.
Groby na Cmentarzu Starym - rodzina Jarisch
MA (materiały archiwalne) - zobacz
Wigury
Piłsudskiego
Roosevelta
Nawrot
Tuwima
Moniuszki
Traugutta
Narutowicza
Jaracza
Rewolucji 1905
Brzeźna
pl. Wolności
Radwańska
pl. Wolności
Żwirki
Mickiewicza
Zamenhofa
Andrzeja
6 Sierpnia
Zielona
Więckowskiego
Próchnika
piotrkowska-nr.pl
© Wszystkie prawa zastrzeżone