ulica Piotrkowska 153
ulica Piotrkowska 153 nr hip. 733
do 1850 r. nr 169
Na mocy Protokołu Deklaracyjnego, spisanego w lipcu 1834 r., plac nr 169 przy ulicy Piotrkowskiej (dz. Piotrkowska 153) objął tkacz przybyły z Czech, Antoni Lorentz.
Nowy właściciel zobowiązał się do utrzymywania w ciągłym ruchu fabryki wyrobów bawełnianych, składającej się z 3 warsztatów, przy której 2 czeladzi użytych będzie, oraz do wystawienia domu drewnianego.
Lorentz rozpoczął budowę domu frontowego, ale dzieła nie dokończył.
W październiku 1836 r. Magistrat przekazał nieruchomość Janowi Kasper, z zastrzeżeniem, iż Pan Jan Kasper zobowiązanym zostaje na nabytem jako wyżej placu rozpoczętą budowę domu drewnianego frontowego jeszcze w roku bieżącym w zupełności wykończyć, takowy w Towarzystwie Ogniowem zabezpieczyć i w nim fabrykę tkanin bawełnianych w ciągłym utrzymywać ruchu.
Stosownie do kontraktu z września 1847 r. Kasper sprzedał nieruchomość majstrowi tkackiemu, Henrykowi Riess.
Z małżeństwa Henryka Riess i Katarzyny Schmehl (ślub z w 1838 akt 44) urodziła się Elżbieta Riess (ur. 1845 akt 130, zm. 1916 akt 260), która w 1871 r. wyszła za mąż za Henryka Holzschuher juniora. Córka Elżbiety i Henryka jr., Emma Holzschuher, była żoną Emila Schmechel, właściciela domu konfekcyjnego przy Piotrkowskiej 98.
W 1852 r. zmarły w Łodzi na cholerę 283 osoby. Wśród ofiar epidemii byli czterej członkowie rodziny Riess:
- Jan Riess jr. (zmarł 29 marca akt 134), syn Jana Riess, brata Henryka,
- Ernest Riess (zmarł 1 kwietnia akt 137), syn Henryka,
- Konrad Riess (zmarł 3 sierpnia akt 290), ojciec Henryka i Jana,
- Henryk Riess (zmarł 13 sierpnia akt 314).
W 1856 r. Katarzyna, wdowa po Henryku, wyszła powtórnie za mąż, za Jana Michała Preussentanz (akt 39).
Zgodnie z kontraktem z czerwca 1874 r. sukcesorzy Riess sprzedali nieruchomość Franiszkowi Herman.
Na froncie Piotrkowskiej stał w tym czasie dom drewniany długości łokci* 24, szerokości 16, wysokości 4.
* - 1 łokieć = 0,576 m
W połowie lat 70-tych nieruchomość przeszła w ręce Floriana Jarisch (zobacz poniżej), który wkrótce wykupił grunt działki.
1876-1877 - "O wykupie czynszów przez Floriana Jarischa z gruntu nr 169/733 w mieście Łodzi". [zobacz]
Dwupiętrowa kamienica frontowa została zbudowana według projektu z 1892 r., autorstwa Gustawa Landau-Gutentegera.
Syn Floriana, Alfred, wystawił w głębi podwórza willę. Nowy obiekt powstał w latach 1923-25, na tyłach kamienicy frontowej przy Piotrkowskiej 153 – przylegał do niej tylnymi skrzydłami, tworząc w części środkowej niewielki, wewnętrzny dziedziniec. Pomiędzy willą, a ulicą Nowo Spacerową/Kościuszki, rozciągał się ogród.
Rodzina Jarisch zajmowała posesję przy Piotrkowskiej 153, kończącą się na Nowo Spacerowej, później Kościuszki 88, do wybuchu II wojny światowej.
Księga adresowa na lata 1937-39 wymienia pod adresem Piotrkowskiej 153 Alfreda Jarisch i Natalię Jarisch.
Archiwalne dokumenty budowlane:
1892 – „O zatwierdzeniu planu na budowę przez Floriana Jarischa dwupiętrowego domu z poddaszem i takimi samymi dwiema oficynami i piętrowego budynku gospodarczego z ustępami”. [zobacz]
1910 – „Projekt firmy "Florian Jarisch" na przebudowę dwóch okien na parterze dwupiętrowego domu pod numerem 733 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]
Ogłoszenia prasowe:
- F. Jarisch Tkalnia wyrobów bawełnianych i lnianych
- „Prowodnik” Wyroby gumowe, oddział techniczny w Łodzi
- F. Kołaczkowski Składy elektrotechniczne
- Eugeniusz Woskowicz Skład materiałów wełnianych, bawełnianych i jedwabnych
Rodzina Jarisch
Zobacz przedstawicieli rodziny Jarisch na Piotrkowska Tree.
W 1851 r. Józef Jarisch, tkacz urodzony w Czechach, ożenił się z Karoliną Zellner. Katolicki ślub miał miejsce w kościele Najświętszej Marii Panny (akt 44). Ze związku Józefa i Karoliny przyszli na świat bracia Florian (ur. 1852 akt 531, zm. 1917 akt 132) i Juliusz (ur. 1868 akt 821 ; akt 577, zm. 1921 akt 189). Akt zgonu Floriana Jarischa z 1917 r. zawiera błędne nazwisko panieńskie matki zmarłego.
W 1878 r. Florian Jarisch poślubił Olgę Wandę Bauch (ur. 1860 akt 142, zm. 1920 akt 447), córkę Karola Wilhelma Bauch. Ewangelicki ślub miał miejsce w kościele św. Trójcy (akt 124). Ze związku Floriana i Olgi Wandy przyszli na świat bracia Brunon (metrykalnie Brunon Willy, ur. 1879 akt 897 ; karta 159) i Alfred (metrykalnie Alfred Max Rudolf ur. 1884 akt 1449 ; karta 158).
W 1900 r. Juliusz Jarisch poślubił Klarę Daube. Ewangelicki ślub miał miejsce w kościele św. Jana (akt 106).
Działalność przemysłowa Floriana Jarischa była związana nie tylko z Piotrkowską 153. W latach 90-tych XIX w. fabryka wyrobów bawełnianych i lnianych Jarischa funkcjonowała również w obiekcie dzierżawionym od Jana Zimmermanna, przy ulicy Głównej 4 - budynek jest jeszcze widoczny na fotografii z 1965 r.
W latach 20-tych XX w. fabryka firmy "F. Jarisch", prowadzona przez braci Alfreda i Brunona, funkcjonowała pod ówczesnym adresem Dąbrówki 19, później ulicy Dąbrowskiej 17/19 (dz. Dąbrowskiego) MA.
Zabudowania fabryczne na tym terenie zostały wzniesione na przełomie XIX i XX w. przez Ludwika Ranke. Początkowo funkcjonowała tam farbiarnia i apretura. W okresie międzywojennym, oprócz działalności firmy "Bracia Ranke", powierzchnie przemysłowe były wynajmowane różnym podmiotom.
Można przypuszczać, że nieistniejące dzisiaj zabudowania fabryczne stały przy obecnej ulicy Dąbrowskiego, pomiędzy ulicami Podmiejską i Kilińskiego. Po sąsiedzku, bardziej na wschód, pod ówczesnym adresem ulicy Dąbrowskiej 23/27, znajdowało się przedsiębiorstwo Emila Haeblera.
W drugiej połowie lat 90-tych XIX w. Juliusz Jarisch, w spółce z Gustawem Petrullem (ur. 1866 akt 423), wystawił fabrykę śrub i nitów przy ówczesnej ulicy Wodnej 26 (od lat 20-tych XX w. Wodna 13) MA.
Można sądzić, że pierwotnym zamysłem Jarischa i Petrulla było prowadzenie również, poza branżą metalową, produkcji włókienniczej.
1899 - "Projekt budowy murowanej, piętrowej tkalni mechanicznej z poddaszem, parterowej, murowanej ślusarni, kantoru, magazynu towarów, komina, pomieszczenia lokomobilii, wiaty na węgiel, pomieszczenia dla wilka, szopy i ustępów na nieruchomości Jarisha i Petrulla, położonej przy ulicy Wodnej, pod numerem 26/1149a w mieście Łodzi". [zobacz]
Nieruchomość przy Wodnej 26 należała, przynajmniej od lat 80-tych, do rodziców Gustawa, Augusty (z domu Jeske) i Karola Petrulla.
W połowie lat 90-tych małżonkowie Petrull wykupili grunt działki.
1894 - "O nabyciu przez Karola i Augustę małżonków Petrull czynszowej nieruchomości nr 134 27/1149 w mieście Łodzi". [zobacz]
Po śmierci Petrulla (zmarł prawdopodobnie w 1916 r.) przedsiębiorstwo przeszło w ręce drugiego wspólnika.
W 1922 r. spadkobiercy Juliusza Jarischa, wśród nich wdowa, Klara Jarisch, utworzyli spółkę akcyjną.
W 1925 r. Klara Jarisch zbudowała willę przy ulicy Pańskiej (dz. Żeromskiego 105). Mieszkała tam, razem z rodziną, do 1944/45 r. Willa zachowała się do dzisiaj.
Groby na Cmentarzu Starym - rodzina Jarisch
MA (materiały archiwalne) - zobacz
Wigury
Piłsudskiego
Roosevelta
Nawrot
Tuwima
Moniuszki
Traugutta
Narutowicza
Jaracza
Rewolucji 1905
Brzeźna
pl. Wolności
Radwańska
pl. Wolności
Żwirki
Mickiewicza
Zamenhofa
Andrzeja
6 Sierpnia
Zielona
Więckowskiego
Próchnika
piotrkowska-nr.pl
© Wszystkie prawa zastrzeżone