ulica Piotrkowska 40
ulica Piotrkowska 40 nr hip. 260b
do 1850 r. nr 190
Zgodnie z Protokołem Deklaracyjnym, podpisanym w grudniu 1824 r., stolarz Jan Ludwik Heynemann objął plac nr 190 w Osadzie Sukienniczej (dz. Piotrkowska 38-40).
W 1826 r. Heinemann wystawił na froncie dom drewniany słomą kryty 2-familijny.
Jedynym synem Jana Ludwika i Anny Elżbiety z d. Wendt, był Fryderyk Heynemann.
Córka Jana Ludwika i Anny Elżbiety, Wilhelmina Heynemann, poślubiła w 1827 r. Karola Rupprechta.
Zobacz przedstawicieli rodziny Heynemann na Piotrkowska Tree.
Na podstawie kontraktu spisanego w styczniu 1833 r., Heyneman sprzedał nieruchomość Jakubowi Weidemeier.
Na posesji stał w tym czasie dom frontowy z drewna rżniętego, pod dachówką, oraz stajnia takoż z drewna, pod gontami.
Weidemeierowie, rolnicy z Badenii, osiedlili się na początku XIX w. w koloniach utworzonych przez rząd pruski (Nowosolna, Wiączyń, Brużyca). Przynajmniej od drugiej dekady XIX w. Jakub Weidemeier był sołtysem we Wiączyniu Górnym.
W 1834 r. Jakub, wtedy już wdowiec, ożenił się z Karoliną z d. Müller, primo voto Mildes. Pierwszym mężem Karoliny był Fryderyk Wilhelm Mildes. Syn Karoliny z pierwszego małżeństwa, August Mildes, był jednym z właścicieli nieruchomości przy Piotrkowskiej 106.
Zobacz przedstawicieli rodzin Franciszka Städel i Jana Weidemeier na Piotrkowska Tree.
Na podstawie umowy kupna-sprzedaży, sporządzonej w kwietniu 1839 r., ówcześni właściciele, małżonkowie Baüter, sprzedali nieruchomość Janowi Mees.
Żoną Jana Meesa była Zuzanna Weidemeier (ślub 1819 akt 11), córka wcześniejszego właściciela, Jakuba Weidemeiera i jego pierwszej żony, Joanny z d. Engelhorn.
Bratanek Jana, Georg (Jerzy) Mees, był jednym z właścicieli nieruchomości przy Piotrkowskiej 162.
Zobacz przedstawicieli rodziny Mees na Piotrkowska Tree.
Kontraktem z czerwca 1842 r. Mees sprzedał nieruchomość Franciszkowi Städel.
Powyższy dokument zawiera dokładniejsze informacje o obiekcie frontowym: dom frontowy mieszkalny pod dachówką, mający długości łokci* 32½, szerokości łokci 22½, a wysokości łokci 5 nowej miary polskiej.
* - 1 łokieć = 0,576 m
Po śmierci Franciszka Städel, na podstawie testamentu spisanego w kwietniu 1855 r., nieruchomość przeszła w ręce jego sukcesorów: wdowy Krystyny, córki Augusty, zamężnej Zuker (ślub 1851 akt 119) i córki Ludwiki Wilhelminy, zamężnej Weidemeier.
Ludwika Wilhelmina Städel, voto Weidemeier (ślub 1858 akt 53), była żoną Jana Weidemeiera, krewnego wymienionego powyżej Jakuba.
Córka Jana i Ludwiki Wilhelminy, Hulda Paulina Weidemeier, poślubiła w 1882 r. Adolfa Jarischa, brata Floriana Jarischa.
Bratannica Huldy Pauliny, Dorota Hildegarda Weidemeier, była żoną Edmunda Weyraucha, syna Roberta Weyraucha.
Zobacz przedstawicieli rodziny Jana Weidemeier na Piotrkowska Tree.
Stosownie do protokołu z lipca 1866 r. spadkobiercy Franciszka Städel sprzedali nieruchomość Józefowi Rundstein.
Zgodnie z dokumentem z marca 1867 r. Rundstein podzielił nieruchomość - część północną (dz. Piotrkowska 38) zachował dla siebie, zaś południową (dz. Piotrkowska 40) sprzedał Henrykowi Grau.
W latach 60-tych Henryk Grau był również właścicielem nieruchomości przy Piotrkowskiej 62 i 90.
Zobacz poniżej rodzina Grau.
Przynajmniej od 1872 r. (MA) posesja przy Piotrkowskiej 40 należała do kupca, później fabrykanta, Markusa Silbersteina (zobacz poniżej).
Mieścił się tutaj główny skład i centrala fabryki Silbersteina, której pierwsze obiekty stanęły przy obecnej Piotrkowskiej 242-248 pod koniec lat 70-tych XIX w.
Taryfa domów z 1920 r. wymienia sukcesorów Markusa jako właścicieli.
Archiwalne dokumenty budowlane:
1889 – „O nadbudowie przez Markusa Silbersteina drugiego piętra z poddaszem nad istniejącą piętrową oficyną mieszkalną pod numerem 260b przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]
1900 – „Projekt wyburzenia dwóch wewnętrznych ścian na parterze i zastąpienia ich żeliwną kolumną i żelaznymi belkami we frontowym domu M. Silbersteina na nieruchomości pod numerem 260 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [powinno być: „… pod numerem 260b …] [zobacz]
Ogłoszenia prasowe:
- Markus Silberstein Fabryka wyrobów wełnianych i półwełnianych
- Izydor Littauer Skład towarów pasmanteryjnych
- Gazownia Miejska Sklep firmowy
- Sz. Hendlisz "Australwool" Sprzedaż przędzy czesankowej
- "Centrofil" Skład przędzy
- J. Morgenstern Skład aparatów i przyborów fotograficznych
- Sz. Studentkowski Wyrób damskich towarów
rodzina Grau
Zobacz przedstawicieli rodziny Grau na Piotrkowska Tree.
Rodzina Grau przybyła na ziemie polskie z Saksonii. W latach 30-tych XIX w. Karol Fryderyk Grau, szewc, z żoną Joanną Rozyną Jahn i dziećmi, osiedlił się we wsi Okup Wielki, w okolicach Zduńskiej Woli.
Syn Karola Fryderyka i Joanny Rozyny, tkacz Henryk Grau, urodził się ok. 1827 r. w Saksonii. W 1855 r., już w Łodzi, ożenił się z Amalią Teresą Grosse. Wybrane dzieci Henryka i Amalii Teresy:
- Amanda Erdmunda - w 1883 r. poślubiła Antoniego Hauptfleischa, syna Ignacego Hauptfleischa,
- Edmund - w 1895 r. ożenił się, w Zduńskiej Woli, z Olgą Julianną Siegesmund. Olga Julianna zmarła rok po ślubie. Drugą żoną Edmunda Henryka (ślub 1898) została Ida Schulz, córka Ottona Juliusza Schulza.
Na początku XX w. Edmund Grau wystawił obiekty fabryczne przy Pasażu Schulza 121 (dz. 1 maja 121).
1903 - "Projekt zastępczy budowy murowanych, parterowych: przędzalni wełny wraz z dobudówkami dla wilka, kotłowni i maszynowni, komina fabrycznego, dwóch, parterowych szop, parterowego kantoru, stajni, ustępów i parterowego magazynu wełny u Edmunda Grau pod numerem 1577 i 78/121 przy Pasażu Szulca w mieście Łodzi". [zobacz]
W okresie międzywojennym fabryka należała do spółki "M. S. Herszenberg, Synowie i Halberstadt" Przemysł Wełniany (zobacz również Fabryka przy Spacerowej 3).
Zabudowania dawnej fabryki Edmunda Grau zachowały się do dzisiaj.
rodzina Silberstein
Markus Silberstein (1833-1899) urodził się w Lubochni k. Tomaszowa Mazowieckiego. Do Łodzi przyjechał na początku lat 60-tych XIX w.
Za datę rozpoczęcia łódzkiej działalności przyjmuje się rok 1863. Po ślubie z Teresą Cohn (1842-1914) w 1865 r., córką bogatego kupca warszawskiego, otworzył rok później firmę "Dom Handlowy M. Silbersteina". Zajmował się sprzedażą tkanin firmy Rudolfa Kindlera z Pabianic. Prowadził również produkcję nakładczą.
W latach 70-tych Silberstein kupił tereny przy Piotrkowskiej 242-248 (nr hip. 597-600), kończące się przy ulicy Dzikiej (dz. Sienkiewicza). W głębi posesji zbudował okazałą tkalnię mechaniczna (parterowy budynek z dachem shedowym) i magazyn.
1878 - "O postawieniu przez Markusa Silbersteina murowanej, jednopiętrowej tkalni z pomieszczeniem na maszynę parową i kocioł, a także dwupiętrowego składu na nieruchomości o numerach 598, 599 i 600 w mieście Łodzi". [zobacz]
W drugiej połowie lat 80-tych XIX w., powstała okazała fabryka przy ulicy Pustej 1080-82 (później Pusta 13, dz. Wigury 21/23).
1889 - "O budowie przez Markusa Silbersteina obiektów fabrycznych pod numerami 1080, 1081, 1082 przy ulicy Pustej w mieście Łodzi". [zobacz]
W 1892 r. utworzono Towarzystwo Akcyjne Wyrobów Wełnianych i Bawełnianych M. Silbersteina.
W połowie lat 90-tych XIX w., z inicjatywy synów Markusa, Stanisława (1869-1942) i Mieczysława (1876-1907) Silbersteinów, na froncie parterowej tkalni przy Piotrkowskiej 242-248, powstał monumentalny gmach nowej tkalni. Autorem projektu budynku fabrycznego był Adolf Zeligson, architekt pałacu I. K. Poznańskiego.
1894 - "O dobudowie przez Markusa Silbersteina do istniejącej murowanej, parterowej tkalni nowej części, murowanej, trzypiętrowej, podpiwniczonej tkalni pod numerem 597/600 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi". [zobacz]
Po śmierci założyciela w 1899 r., przedsiębiorstwem kierowali przedstawiciele drugiego pokolenia, wymienieni powyżej Stanisław i Mieczysław Silberstein.
Okolicznościowy album, wydany z okazji Powszechnej Wystawy Krajowej w 1929 r., prezentuje fabrykę Silbersteinów - zobacz.
Z postacią Mieczysława Silbersteina wiąże się tragiczne wydarzenie, które miało miejsce w 1907 r.
W czasie strajku w zakładach na Piotrkowskiej i trwających pertraktacji, 13 września 1907 r., Robert Feller, przedstawiciel delegacji strajkujących robotników, zastrzelił Mieczysława Silbersteina (MA). Winowajcy udało się zbiec za granicę, a pozostałych ośmiu członków delegacji robotników rozstrzelano bez sądu, z rozkazu generała-gubernatora, Mikołaja Kaznakowa. Ponad 100 robotników skazano na zsyłkę.
Stanisław Silberstein, wraz ze szwagrem, Maurycym Poznańskim, byli również związani z dwoma innymi przedsiębiorstwami - Tow. Akc. Przędzalnia Wełny Czesankowej „Dąbrówka” i Tow. Akc. Piotrkowskiej Manufaktury.
- Tow. Akc. Przędzalnia Wełny Czesankowej „Dąbrówka”
"Dąbrowka", założona w 1898 r., wykorzystywała obiekty przemysłowe należące do Tow. Akc. przędzalni "Henryk Birnbaum", jednak precyzyjne ustalenie własności nie jest proste.
Fabryka Henryka Birnbauma (także szwagra Stanisława Silbersteina), wystawiona w sąsiedztwie zakładów Silbersteinów przy Piotrkowskiej 240-248, zajmowała parcele o nr hip. 605-606-607, położone pomiędzy ulicą Piotrkowską 258-260, a ulicą Boczną 6/8 (obecnie Sienkiewicza 171).
1893-96 - "O zatwierdzeniu planu na budowę przez Henryka (Herca) Birnbauma: a) parterowej, podpiwniczonej przędzalni wełny, b) kotłowni, w) komina fabrycznego, g) maszynowni, d) kantoru, e) ustępów, ż) schodów i z) parterowego domu budynku dla stróża pod numerami 605, 606 i 607 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi". [zobacz]
Na froncie Piotrkowskiej 607 Henryk Birnbaum wystawił w 1893 r. piętrowy budynek mieszkalny. Nowy obiekt był w istocie rozbudową istniejącego od 1888 r. domu Karola Rödera. Więcej o budynku przy obecnej Piotrkowskiej 260 na rodzina Pippel.
Drugim obiektem przemysłowym należącym do Tow. Akc. przędzalni "Henryk Birnbaum", od pierwszych lat XX w., była fabryka przy Mikołajewskiej 63 (dz. Sienkiewicza 63), wystawiona w 1894 r. przez Abrama Chaima Zelwera.
Po I wojnie światowej "Dąbrówka" zaprzestała działalności, a jej park maszynowy został przeniesiony do drugiej spółki, Tow. Akc. Piotrkowskiej Manufaktury (MA). Obiekty fabryczne przy Bocznej 6/8, stojące prawdopodobnie przez jakiś czas puste, wykorzystała, od ok. 1929 r., Łódzka Czesalnia i Przędzalnia Wełny Spółka Akcyjna (MA), która przeniosła tutaj produkcję z Sienkiewicza 61 (MA), gdzie wykorzystywała budynki dawnej posesji fabrycznej Janasza Warszawskiego.
Zdjęcia wykonane przed ostatecznym wyburzeniem dawnej fabryki Henryka Birnbauma przy Sienkiewicza 171 (daw. Boczna 6/8).
- Tow. Akc. Piotrkowskiej Manufaktury
Piotrkowska Manufaktura, założona ówcześnie na Bugaju pod Piotrkowem (dz. Piotrków Trybunalski) przez spółkę Naftali Frumkin, Mendel Schlosberg i Lejba Wyszniewański, rozpoczęła działalność w 1896 r. W 1911 r., po trudnościach zakończonych przejęciem przez Petersburski Bank Handlowy, zakłady kupiła łódzka spółka Stanisława Silbersteina i Maurycego Poznańskiego (MA). Nowi właściciele wznieśli wkrótce okazały, frontowy budynek przędzalni wełny.
W 1894 r. małżeństwo Teresy i Markusa Silbersteinów kupiło majątek ziemski w Lisowicach k. Brzezin. Istniejący tam klasycystyczny obiekt z przełomu XVIII i XIX w. został przebudowany przez Adolfa Zeligsona. Nowe wnętrza pałacu w Lisowicach przyjmowały wielu znamienitych gości. Małżeństwo Sary (Salomei, córki Markusa Silbersteina) i Maurycego Poznańskiego zapraszało do podłódzkich włości uznanych artystów, organizowało plenery i zapełniało wnętrza drogocennymi dziełami sztuki. Oto jak opisuje pałac Maria z Eigerów Kamińska, wnuczka Teresy i Markusa Silbersteinów (fragment książki Marii Kamińskiej "Ścieżkami wspomnień", zawarty w książce Krzysztofa Stefańskiego "Łódzkie wille fabrykanckie"):
"Lisowice była to pańska fantazja mojego dziadka. W dwudziestą piątą rocznicę ślubu ofiarował mojej babce owe cacko (...). Pałac urządzony był z przepychem. Do stołu w jadalni zasiadało w dni powszednie do dwudziestu osób, a w niedzielę nieraz czterdzieści. W pokoju bilardowym dzieci baraszkowały wokół wielkiego stołu pokrytego zielonym suknem. Wieczory spędzało się w salonie przy fortepianie lub w "czerwonym pokoju", gdzie w chłodne dni płonął ogień w kominku. Dookoła były pokoje babci i ciotek, każdy umeblowany inaczej. Na górze - pokoje dziecinne i gościnne, nie brakło, rzecz prosta, łazienek".
Na koniec należy przypomnieć o aktywnej roli Markusa Silbersteina, później jego syna, Stanisława, w powstaniu i funkcjonowaniu Szkoły Handlowej Zgromadzenia Kupców m. Łodzi (zobacz poniżej).
MA (materiały archiwalne) - zobacz
Szkoła Handlowa Zgromadzenia Kupców m. Łodzi
W październiku 1898 r. rozpoczęła działalność 7-klasowa Szkoła Handlowa Zgromadzenia Kupców m. Łodzi. Szkoła mieściła się w budynku frontowym przy Dzielnej 41 (dz. Narutowicza 41), wynajętym od Abrama i Dory Rosenstrauch.
W 1902 r. Zgromadzenie Kupców uzyskało od Magistratu plac, w nieograniczone użytkowanie, pod budowę własnego gmachu szkoły. Teren, u zbiegu Dzielnej i Trębackiej (dz. Narutowicza 68), przylegał do utworzonego w latach 1899-1902 czwartego parku miejskiego (od 1918 r. park im. St. Staszuca). W 1904 r. Kupiectwo kupiło nieruchomość za 15 tys. rubli.
Urząd starszych Zgromadzenia Kupców rozpisał konkurs architektoniczny na projekt gmachu szkoły. W listopadzie 1904 r. sąd konkursowy ocenił 27 nadesłanych prac (MA), ale, jak się okazało, był to dopiero początek dyskusji. Po wielu perturbacjach projekt i nadzór nad realizacją powierzono dwóm łódzkim architektom, G. Landau-Gutentegerowi i Piotrowi Brukalskiemu. W sierpniu 1909 r. odbyła się uroczystość wkopania kamienia węgielnego pod budowę nowego gmachu.
Trzypiętrowy budynek szkolny, z wieżą od strony wschodniej i przybudówką (salą gimnastyczną) od strony zachodniej (MA), oddano do użytku na początku 1911 r.
MA (materiały archiwalne) - zobacz
Wigury
Piłsudskiego
Roosevelta
Nawrot
Tuwima
Moniuszki
Traugutta
Narutowicza
Jaracza
Rewolucji 1905
Brzeźna
pl. Wolności
Radwańska
pl. Wolności
Żwirki
Mickiewicza
Zamenhofa
Andrzeja
6 Sierpnia
Zielona
Więckowskiego
Próchnika
piotrkowska-nr.pl
© Wszystkie prawa zastrzeżone