ulica Piotrkowska 228
ulica Piotrkowska 228 nr hip. 590
do 1850 r. nr 23
Przynajmniej od połowy lat 30-tych XIX w. nieruchomość nr 23 przy ulicy Piotrkowskiej (dz. Piotrkowska 228), ze stojącym na froncie murowanym domem rządowym, należała do farbiarza, Augusta Sängera, syna Karola Gottlieba Sängera (zobacz poniżej rodzina Sänger).
W 1850 r. na froncie nieruchomości stał już budynek jednopiętrowy. W tym czasie był to jeden z nielicznych w Łodzi jednopiętrowych budynków mieszkalnych.
Pod koniec 60-tych Sänger był nadal właścicielem posesji.
Przynajmniej od końca lat 70-tych XIX w. nieruchomość przy Piotrkowskiej 228 (również przy Piotrkowskiej 224 i 226) przeszła w ręce Augusta Härtiga, zajmującego się także profesją farbiarską.
1879-1880 - "O wykupie bezterminowych czynszów przez Augusta Härtiga z gruntu nr 25/589 w mieście Łodzi". [zobacz]
1880-1880 - "O wykupie czynszów przez Augusta Härtiga z gruntu nr 23-24/590 w mieście Łodzi". [zobacz]
August Härtig (metrykalnie Karol August), majster farbiarski z Prus, przybył do Łodzi ok. 1870 r. ze Zduńskiej Woli, gdzie dwa lata wcześniej ożenił się z Zuzanną Marią Dressler. Syn Augusta i Zuzanny, Adolf Emil, ożenił się z Eugenią Ranke.
W latach 80-tych Hartig sprzedał nieruchomości przy Piotrkowskiej 224-226-228 Juliuszowi Heinzel, a sam przeniósł działalność bardziej na południe, za ulicę Brzeźną, gdzie na froncie Piotrkowskiej 236 wystawił luksusową rezydencję.
Zobacz przedstawicieli rodziny Härtig na Piotrkowska Tree.
Pod koniec lat 90-tych XIX w. zabudowania fabryczne Towarzystwa Akcyjnego Manufaktur "Juliusz Heinzel" rozciągały się na odcinku Piotrkowskiej 222-232 i zajmowały duży obszar, wyznaczony ulicą Piotrkowską, Brzeźną i Mikołajewską (dz. Sienkiewicza). Funkcjonujące tam farbiarnie, drukarnie i apretury zamykały ciąg technologiczny produkcji włókienniczej zlokalizowanej przy Piotrkowskiej 104.
Dawny i obecny obraz tego terenu możemy zobaczyć na refotografii Stefana Brajtera - zobacz.
W latach 30-tych XX w., po zakończeniu procesu upadłości przedsiębiorstwa rodziny Heinzel, obiekty fabryczne wyburzono i przygotowano rozległy teren, pomiędzy ulicą Piotrkowską, Brzeźną i Sienkiewicza, pod budownictwo mieszkaniowe.
Informację o zmianach w tej części Łodzi możemy znaleźć w czasopiśmie "Ilustracja Łódzka", z 1935 r. - zobacz. Z podobnego okresu pochodzą zdjęcia ulicy 10 Lutego i Brzeźnej, dające obraz wcześniejszego uprzemysłowienia tego terenu.
W 1936 r. zabudowania przy Piotrkowskiej 228 kupiło na licytacji rodzeństwo Kwiram: Amanda Mitkiewicz z d. Kwiram, Natalia Szwarc z d. Kwiram, oraz Witold i Juliusz Kwiram.
Juliusz i Witold Kwiram zasiadali w zarządzie spółki Pabianickie Młyny Parowe i Łuszczarnia "Spójnia" S-ka z o.o. (MA).
W 1937 r. rozebrano stary budynek piętrowy. Nowa, trzypiętrowa kamienica powstała w latach 1937-39. Autorem projektu był Radosław Hans.
Ogłoszenia prasowe:
"Antoinette" "Stefania" Suknie i kapelusze damskie
rodzina Sänger (Saenger)
Zobacz przedstawicieli rodziny Sänger na Piotrkowska Tree.
W 1802 r., w Toruniu, farbiarz Karol Gottlieb Sänger ożenił się z Henriettą Joanną Elżbietą Bodenstein (primo voto Viertel). Przed przyjazdem do Zgierza, później do Łodzi, Karol Gottlieb prowadził farbiarnię w Chodzieży.
W 1805 r. starszy brat Karola Gottlieba, Jan Emanuel, fabrykant mydła i świec, ożenił się w Toruniu z Marią Pfeiffer (primo voto Weese). Syn Jana Emanuela, Ludwik Adolf Emanuel, ożenił się w 1834 r., w Warszawie, z Justyną Werner, siostrą Krystiana Wilhelma Wernera - zobacz rodzina Werner. Rodziny Sängerów i Wernerów połączyła prawdopodobnie wykonywana profesja - produkcja mydła.
Karol Gottlieb Sänger był jednym z sygnetariuszy tzw. umowy zgierskiej, na mocy której otrzymał w 1821 r. parcele nr 137-140 w Zgierzu. W 1823 r. opuścił Zgierz, sprzedał wystawione tam nieruchomości (budynek farbiarni i stajnie) Krystianowi Wilhelmowi Wernerowi i przyjechał do Łodzi.
W Łodzi otrzymał od rządu parcele nr 173 i 174 w obszarze Nowego Miasta, na północno wschodnim zbiegu obecnej ulicy Nowomiejskiej i Północnej. Karolowi towarzyszyła żona Henrietta i dzieci:
- Matylda, ur. ok. 1808, mąż Ferdynand Stegmann,
- August - ur. ok. 1810, żona Matylda Schmekel,
- Wilhelm - ur. ok. 1812,
- Luiza - ur. ok. 1814,
- Julianna - ur. ok. 1820,
- Maria (Maria Ernestyna Amalia Zofia) - ur. 1821, mąż Józef Paszkiewicz,
- Józefina - ur. ok. 1823.
Karol Sänger, posiłkując się pożyczkami rządowymi, wystawił przy Nowomiejskiej (wtedy jeszcze Piotrkowskiej) drewnianą farbiarnię sukna i murowany browar. W połowie lat 20-tych stał się pierwszym fabrykantem rodzącej się Łodzi przemysłowej.
Działki na Nowym Mieście nie były jedynymi, które otrzymał od władz, czego dowodem jest umowa zawarta 20 czerwca 1825 r. Stronami umowy byli: J.p. Karol Sänger farbiarz tutaj w Łodzi zamieszkały, w. j. ks. Zengteller proboszcz parafii łódzkiej, w. j. ks. kanonik Goldtmann dziekan zgierski, j. w. p. Krystian Frydrych Wendisch, przedsiębiorca zakładów przędzarnianych.
W artykule 1 umowy czytamy: J. p. Karol Sänger będąc w posiadaniu wieczystego prawa do posiadła młynarskiego będącego częścią terytorium młyna Księżym zwanego, a do probostwa łódzkiego titulo dominii directi należnego, a to z mocy załączającego się do niniejszej umowy kontraktu wieczysto dzierżawnego na dn. 4 sierpnia 1823 ... i w dalszej części J. p. Krystian Fryderyk Wendisch akceptując pomieniony zlewek przyjmuje na siebie wszelkie obowiązki z mocy powyżej wyrażonego kontraktu j. p. Karola Sänger dotyczące z zastrzeżeniem wszakże, iż zamiast folusza, jaki j. p. Sänger wystawić był zobowiązany, zakład przędzarni bawełnianej zaprowadzi.
Po śmierci Karola rodzinną firmą kierowała wdowa Henrietta, później zięć Józef Paszkiewicz - zobacz poniżej.
Zięć Karola Sängera, Ferdynand Stegmann, również farbiarz, zajmował z rodziną nieruchomość o numerze hip. 305/306 przy ulicy Północnej (obecnie teren parku Staromiejskiego). Syn Ferdynanda i Matyldy, Edward, przyjaźnił się z Robertem Biedermannem, terminującym u Józefa Paszkiewicza, drugiego zięcia Sängera. Zaprzyjaźnione rodziny Stegmanów i Biedermanów związały swoje losy w następnym pokoleniu. Syn Roberta, Bruno Otto Biedermann, poślubił Luizę Julię Stegmann, bratanicę Edwarda.
Od rodziny Sängerów, przez Józefa Paszkiewicza i rodzinę Stegmannów, do rodziny Biedermannów - 4 rodziny i 4 pokolenia tworzące historię łódzkiego farbiarstwa.
Zobacz przedstawicieli rodziny Stegmann na Piotrkowska Tree.
Józef Paszkiewicz
Zobacz przedstawicieli rodziny Paszkiewicz na Piotrkowska Tree.
Józef Paszkiewicz, syn Józefa i Tekli Hann, urodził się w 1816 r. w Warszawie. Za sprawą wuja Antoniego Hanna, wybitnego chemika, zdobył zawód farbiarza tkanin. Początkowo praktykował w farbiarniach saksońskich i nadreńskich, a po powrocie do kraju został głównym kolorystą fabryki Friedricha w osadzie Tatar pod Rawą Mazowiecką.
W drugiej połowie lat 40-tych Paszkiewicz przeniósł się do Łodzi i poprowadził farbiarnię Henrietty Sänger, wdowy po Karolu Sängerze. W 1847 r. poślubił Marię Sänger (akt 32), córkę Henrietty i Karola.
W latach 50-tych, już jako właściciel, Paszkiewicz zmodernizował farbiarnię. Równolegle handlował przędzą i prowadził browar. W tym czasie przedsiębiorstwo Paszkiewicza należało do czołowych w Łodzi.
W 1851 r. utworzono pierwszą w Polsce miejską kasę oszczędnościową. Paszkiewicz, w tym czasie radny miejski, zasiadał w radzie opiekuńczej tej kasy (MA).
Paszkiewicz, razem ze swoim szwagrem, Augustem Sängerem, starszym cechu farbiarskiego, odgrywali ważną rolę w działalności cechu i propagowaniu nauki farbiarstwa.
W lipcu 1855 r. Paszkiewicz złożył w magistracie podanie następującej treści:
Będąc w zamiarze zmienienia struktury okien w moim browarze pod Nº 232 dla lepszego prospektu od ulicy, a tymczasowo potrzebując tylko zmiany dwóch okien dla oświecenia mieszkania w tymże browarze urządzonego, upraszam Magistrat Łodzi o łaskawe dozwolenie mi tymczasowej zmiany tychże okien.
Stosownie do kontraktu urzędowego z sierpnia 1859 r. i protokołu spisanego w Magistracie w czerwcu 1860 r., Paszkiewicz sprzedał północną część nieruchomości Jakubowi Dobranickiemu i Hermanowi Konstadtowi.
Józef Paszkiewicz zaangażował się po stronie powstania styczniowego. W 1863 r. musiał opuścić Łódź. Zezwolono mu na powrót 2 lata później.
W farbiarni Paszkiewicza terminował Robert Biedermann. W maju 1863 r. Bidermann otrzymał od Paszkiewicza świadectwo o praktyce farbiarskiej, które umożliwiło mu, wraz ze zdanym egzaminem czeladniczym, otworzenie własnej, początkowo niewielkiej farbiarni przy ulicy Widzewskiej 2.
W latach 1862-66 Paszkiewicz był właścicielem nieruchomości przy Piotrkowskiej 194.
Od drugiej połowy lat 60-tych farbiarnia Paszkiewicza była dzierżawiona.
W 1872 r. Paszkiewicz został jednym z 3 pierwszych dyrektorów, obok Karola Scheiblera i Marcina Laskiego, Towarzystwa Kredytowego m. Łodzi (MA). Był również jednym z założycieli i członków Zarządu Banku Handlowego w Łodzi (MA), który rozpoczął działalność w tym samym, 1872 roku.
Józef Paszkiewicz zmarł w 1882 r.
MA (materiały archiwalne) - zobacz
Wigury
Piłsudskiego
Roosevelta
Nawrot
Tuwima
Moniuszki
Traugutta
Narutowicza
Jaracza
Rewolucji 1905
Brzeźna
pl. Wolności
Radwańska
pl. Wolności
Żwirki
Mickiewicza
Zamenhofa
Andrzeja
6 Sierpnia
Zielona
Więckowskiego
Próchnika
piotrkowska-nr.pl
© Wszystkie prawa zastrzeżone