Skorupki

ulica Piotrkowska 69

ulica Piotrkowska 69 nr hip. 775

do 1850 r. nr 127

Na mocy Protokołu Deklaracyjnego, spisanego we wrześniu 1838 r., plac nr 127 przy ulicy Piotrkowskiej (dz. Piotrkowska 69) objął tkacz przybyły z Czech, Ignacy Rütter.

Nowy właściciel zobowiązał się do utrzymywania w ciągłym ruchu fabryki wyrobów bawełnianych, składającej się z 3 warsztatów, przy której 2 czeladzi użytych będzie, oraz do wystawienia domu drewnianego dwufamilijnego gontami krytego.

Stosownie do umowy kupna-sprzedaży, sporządzonej w lipcu 1845 r., Ignacy Rütter i jego żona, Teresa z d. Kratschmann, sprzedali nieruchomość Wilhelmowi Hassenmayer.

Na froncie Piotrkowskiej stał w tym czasie dom drewniany mieszkalny pod gontami mający długości łokci* 26, szerokości łokci 15, a wysokości łokci 4 nowej miary polskiej.

* - 1 łokieć = 0,576 m

W latach 20-tych XIX w. Wilhelm Hassenmayer (metrykalnie Jan Wilhelm) mieszkał w Kolonii Bukowiec koło Łodzi. W latach 40-tych prowadził w Andrzejowie szynk trunków krajowych.

Syn Wilhelma i jego żony, Anny Marii z d. Mattinger, Jan Hassenmayer, ożenił się w 1859 r. z Krystyną Reginą Abel. Córka Jana i Krystyny Reginy, Zofia Paulina Hassenmayer, poślubiła w 1876 r. Jana Zimmermanna.

Córka Wilhelma i Anny Marii, Elżbieta Hassenmayer, poślubiła w 1849 r. Krystiana Fryderyka Schmidta.

Zobacz przedstawicieli rodziny Hassenmayer na Piotrkowska Tree.

Zgodnie z umową kupna-sprzedaży, zawartą w październiku 1849 r., Hassenmayer sprzedał nieruchomość Janowi Traugottowi Geisler, za rubli srebrnych 720.

W 1849 r., od stycznia do października, Jan Traugott Geisler był właścicielem nieruchomości przy Piotrkowskiej 94.

Saksoński tkacz Jan Traugott Geisler, syn Wojciecha i Anny Marii z d. Mühlbach, poślubił w 1839 r., w Łodzi, Beatę Ludwikę Felsch (akt 27). Syn Jana Traugotta i Beaty Ludwiki, August Traugott Geisler, ożenił się w 1882 r. z Natalią Bechtold, córką Henryka "pierwszego" - zobacz rodzina Bechtold.

Zobacz przedstawicieli rodziny Jana Traugotta Geislera na Piotrkowska Tree.

Protokołem z czerwca 1862 r. Geisler sprzedał nieruchomość Józefowi Golda (zobacz poniżej rodzina Golda).

W latach 70-tych nieruchomość należała do Juliusza Pfeiffera (zobacz rodzina Pfeiffer), późniejszego właściciela sąsiedniej posesji przy Piotrkowskiej 71.

Około połowy lat 70-tych Pfeiffer wystawił dwupiętrową kamienicę frontową. Budynek stał już w 1876 r., o czym świadczy fragment umowy z 1876 r., dotyczącej budowy kamienicy frontowej przy Piotrkowskiej 73 - fasada w domu tym [Piotrkowska 73] urządzona być ma tak, jak jest urządzona w possessyi Pfeiffera N° 775 oznaczonej.

Pod koniec lat 70-tych Pfeiffer wykupił grunt działki.

1879 - "O wykupie bezterminowych czynszów przez Juliusza Pfeiffera z gruntu pod nr 127/775 w mieście Łodzi". [zobacz]

Wkrótce po wykupieniu gruntu, na przełomie lat 70-tych i 80-tych, Pfeiffer sprzedał połowę nieruchomość, od strony ulicy Piotrkowskiej, Herszowi Nuchenowi Epstein.

Nieruchomość należała do Epsteina jeszcze w pierwszych latach XX w.

Taryfy domów z lat 1904-1920 wymieniają kolejnych właścicieli:

• Beniamin Wiener (taryfy z lat 1904-1909),
• małż. Marjem i Szmul Lewek Haskel i małż. Nauma i Eljasz Haskel (taryfy z lat 1910-1914),
• małż. Fajga i Henoch Fajwisz (taryfa z 1920 r.).

Księga inwentarzowa i właściciele nieruchomości w latach 1930-1936 (zbiory Archiwum Państwowego w Łodzi) - zobacz

* * *

Przed I wojną światową mieścił się tutaj skład znanej firmy „J. Fraget”, oferującej wyroby srebrne i platerowane.

Na początku XX w. funkcjonowały pod tym adresem eleganckie delikatesy, prowadzone przez spółkę "Okojew i Czkwianow", później samego Czkwianowa. Przed I wojną światową drugi sklep Artema Czkwianowa działał przy Piotrkowskiej 23.

W okresie międzywojennym magazyn z towarami kolonialnymi przy Piotrkowskiej 69 został poszerzony o ceniona w Łodzi winiarnię i restaurację. 

W latach 20-tych okresu międzywojennego działały pod tym adresem składy:

• fabryki wyrobów włókienniczych Józefa Rozenholca - produkcja w obiektach przy Gdańskiej 80,

• wyrobów manufakturowych braci Basiewicz - produkcja w dawnych obiektach Janasza Warszawskiego, przy Sienkiewicza 61.

Archiwalne dokumenty budowlane:

1890 - "Projekt budowy trzypiętrowej, murowanej oficyny mieszkalnej na nieruchomości Epszteina pod numerem 775 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]

1891 - "Projekt na budowę przez Nuchena Hersza Epszteina murowanego, trzypiętrowego domu mieszkalnego oraz takich oficyn pod numerem 775 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi". [zobacz]

1900 - "O budowie przez Hersza Nuchena Epszteina sklepu na parterze murowanego, trzypiętrowego domu pod numerem 69/775 przy ulicy Piotrkowskiej w mieście Łodzi”. [zobacz]

Ogłoszenia prasowe:

• Maks Keller Skład papieru i materiałów piśmiennych
• H. Kuczyński Skład wyrobów dzianych
• Feliksa Arlet Biuro rekomendacyi pracy
• „Maison Margot” Konfekcja i galanteria damska
• „Goniec Łódzki” Drukarnia
• Okojew i Czkwianow Skład win, koniaków, wódek i likierów
• P. Jasionowski Fabryka i magazyn wyrobów jubilerskich i zegarków
• M. H. Scheps Fabryka wyrobów kamgarnowych i wełnianych
• I. Baumgarten Magazyn petersburskich wyrobów gumowych
• Józef Fraget Skład fabryczny wyrobów platerowanych i srebrnych
• Adolf Minor Skład wyrobów podszewkowych
• I. Schwartz Zakład grawersko-pieczętarski
• D. Peszes Magazyn jubilerski
• R. Szafranowski Zakład przewozowy
• Kaliński i Ciesielski Skład mebli
• Bracia Mirscy Skład fabryczny tkalni mechanicznej w Zduńskiej Woli
• Józef Rozenholc Fabryka wyrobów włókienniczych
• B-cia Basiewicz Wyroby manufakturowe
• Jankielewicz i Rozen Fabryka wyrobów wełnianych i bawełnianych
• Grzegorz Szapował Fabryka wyrobów jedwabnych i wełnianych

rodzina Golda

Zobacz przedstawicieli rodziny Golda na Piotrkowska Tree.

Józef Golda i jego żona Katarzyna z d. Wilang, przybyli do Łodzi na początku lat 50-tych XIX w. Ze związku Jana i Katarzyny urodzili się:

• Józef - ur. ok. 1849 (okolice Częstochowy), żona Maria Franciszka Strobach ślub 1875.
• Jan - ur. 1854, zm. 1929, pierwsza żona Maria Simma (córka Wincentego Simma) ślub 1879, druga żona Emilia Paul ślub 1888.

Na początku XX w. Jan Golda wystawił przy Lipowej 83 obiekty stolarni mechanicznej. Wcześniejsza produkcja stolarska, również zmechanizowana, była prowadzona na posesji własnej, przy ulicy Długiej 101 (dz. Gdańska 101).

Działka przy Lipowej 83 należała wcześniej do Alojzego Balle, który w pierwszych latach XX w. stał się właścicielem nieruchomości przy Długiej 101. Należy sądzić, że doszło do zamiany.

1902 - "O budowie przez Jana Goldę murowanej, parterowej z poddaszem stolarni mechanicznej, takiej samej ręcznej stolarni, kotłowni i maszynowni, suszarni drewna, parterowej stróżówki i komina pod numerem 83/815 przy ulicy Lipowej w mieście Łodzi". [zobacz]

Przy produkcji mebli, listew wykończeniowych i drewnianych posadzek pracowało kilkudziesięciu robotników.

W latach międzywojennych tradycję profesji stolarskiej kontynuował syn Jana, z drugiego małżeństwa, Maksymilian Golda (ur. 1889). Żoną Maksymiliana była Eugenia Maria Schumpich (ślub 1920), wnuczka Antoniego Schumpich.

Prawdopodobnie ok. 1907 r. w głębi posesji Goldy, na wysokości obecnej Skłodowskiej-Curie 24, wystawiono dwupiętrowy budynek fabryczny z przeznaczeniem na produkcję włókienniczą. Zarówno do wybuchu I wojny światowej, jak i w okresie międzywojennym, przy Lipowej 83 funkcjonowało wiele podmiotów, między innymi:

- do I wojny:

• "Bracia Dobraniccy J. i H.",
• Lombard Grzegorz i Kon Abraham, Łódź, ul. Średnia 38, Lipowa 83 Przędzalnia,
• Proppe i Fiedler, Fabryka wełny czesankowej,

- okres międzywojenny:

• Wyroby włókiennicze, właściciel Ostrowski i Birencwajg,
• Mechaniczna tkalnia, właściciel firma J. i M. Cytter,
• Mechaniczna przędzalnia, właściciel firma Przemysł Włókienniczy Leon Mordyaner
• "Pudełko" R. Prusse i S-ka,
• Mechaniczna tkalnia, właścicielka Złata Cymerman,
• Przędzalnia i szarparnia zarobkowa, właściciel Alwin Proppe,
• Przędzalnia i szarparnia zarobkowa, właściciel Adalbert Wenske,
• Farbiarnia i drukarnia tkanin, właściciel Aleksander Lesz,
• Mechaniczna przędzalnia, właściciel firma B. Horowicz i M. Szafir.

Zniszczone budynki posesji fabrycznej Jana Goldy są jeszcze widoczne na zdjęciu Google.

Syn Jana z pierwszego małżeństwa, Leon Golda, prowadził w okresie międzywojennym pralnię i farbiarnię przy ulicy Wólczańskiej 257. Wspólnikiem Leona był Bertold Keilich, syn Reinholda, właściciela nieruchomości przy Piotrkowskiej 154 (zobacz rodzina Keilich).

Historię firmy "Keilich i Golda" przybliża strona Niewidzialne Miasta. Poniżej fragment posta, autorstwa Joanny Kwiatkowskiej, zamieszczonego 18 października 2025 r.:

Golda [Leon] urodzony w Łodzi, pojął za żonę Jadwigę Joannę z domu Rohnstock pochodzącą z Wiednia. Małżonkowie dorobili się dwóch synów: Jana Jerzego i Stefana, a także córki Doroty Krystyny (zmarła w wieku 1 roku.) Leon i Jadwiga wzięli ślub w Wiedniu w 1911 roku, w Łodzi zamieszkali przy Piotrkowskiej 275 (w luksusowej kamienicy Betania).

Na pewno Jadwiga musiała być osobą bardzo zamożną. W posagu wniosła: meble do jadalni – kredens ze szkłem kryształowym i obiciem z płyt metalowych, pomocnik z tylną ścianą lustrzaną, kanapę wyściełaną zielonym welwetem, stół, krzesła obite skórą, dwa postumenty, zegar stojący, meble z dębiny bejcowane na ciemno „z obiciem staro-miedzianem”, dwa łóżka gładkie z jasno politurowanej dębiny, umywalkę z lustrem, trzy szafy, dwa nocne stoliki z płytami marmurowymi, toaletkę, stolik do szycia, kanapę "chaiselonge" i krzesło bujak. Gabinet wyposażyła w jedną „modną szafę do książek”, biurko „dyplomatę”, kanapę, 4 krzesła i fotel – wszystko skórą obite i wykonane z drewna mahoniowego. Kuchnię urządziła za pomocą kredensu oszklonego, stołu-obmywacza, stołu jadalnego, kredensu-pomocnika, łóżka, skrzynki węglowej, umywalki żelaznej i dwóch krzeseł. Meble kuchenne były lakierowane na biało z niebieskimi ornamentami. W pokojach znalazły się 4 dywany, firanki, portiery, garderoba z lustrem, obrazy oprawione, fortepian, maszyna do szycia, żyrandol i kilka mniejszych lamp. Poza tym posag obejmował także „naczynia i statki kuchenne – szklane, porcelanowe, metalowe”, 4 srebrne lichtarze i „inne przedmioty wszelkiego rodzaju służące do codziennego użytku i upiększenia mieszkania” oraz bieliznę i biżuterię.

Obaj panowie [Golda i Keilich] założyli swój zakład przy Wólczańskiej 257 przed I wojną i w latach 20tych rozbudowywali istniejące już budynki. Na posesji przy rogu Wólczańskiej i Różyckiego (wówczas Fijałkowskiej), przez którą płynął Jasień, znajdowała się portiernia, garaż, szopa do wietrzenia garderoby, skład, pralnia, prasowalnia i farbiarnia o powierzchni 133 metrów. Od roku 1911 do lat 30tych firma utrzymywała wiele filii w całym mieście: przy Piotrkowskiej 165, 147, na Głównej 53 (dziś Piłsudskiego), na Dzielnej 36 (Narutowicza), Benedykta 26 (6 Sierpnia), Zawadzkiej 16a (Próchnika) i Wschodniej 60.

Pralnia „zaistniała” także w łódzkich mediach, po tym, gdy w 1928 roku zbrodniarz Stanisław Łaniucha oddał do niej garnitur, zakrwawiony po morderstwie dokonanym na małżeństwie Tyszerów. Ujęcie zabójcy było między innymi możliwe dzięki kierownikowi pralni, który zaniepokojony stanem odzieży zawiadomił policję, podając jej adres zamieszkania podejrzanego.

W 1928 r. wspólnicy wystawili wille przy ulicy Sowińskiego, na sąsiadujących placach - Bertold Keilich przy Sowińskiego 3 (obecnie Dom Dziecka), zaś Leon Golda przy Sowińskiego 5.

Obie nieruchomości zostały zlicytowane na początku 1939 r. i przeszły na nowych właścicieli.

Wigury

Piłsudskiego

Roosevelta

Nawrot

Tuwima

Moniuszki

Traugutta

Narutowicza

Jaracza

Rewolucji 1905

Tymienieckiego

Brzeźna

pl. Wolności

Radwańska

pl. Wolności

Żwirki

Mickiewicza

Zamenhofa

Andrzeja

6 Sierpnia

Zielona

Więckowskiego

Próchnika

piotrkowska-nr.pl

© Wszystkie prawa zastrzeżone

Czerwona